Als iemand wordt uitgescholden, hoor je vaak als reactie:
(1) Watje zegt, ben je zelf, (2) Met je kop door de helft, (3) Met je kop door de muur, (4) Ben je morgen lekker zuur.
Ik beschouw dit versje als een antwoordvers dat in regel (2) vaak elliptisch is en aangevuld moet worden met de gebiedende wijs val. In met je kop door de helft zie ik een vervloeking die nauwelijks nog in relatie gebracht kan worden met haar letterlijke betekenis. Zij heeft vooral een emotionele betekenis, die weergegeven kan worden met ‘ik heb een enorme hekel aan je, laat me met rust en verdwijn uit mijn ogen’. Van regel (2) van dit vers zijn diverse varianten, maar ook de regels (3) en (4) kunnen verschillen. Zo noteerde ik:
(1) Watje zegt, ben je zelf, (2) Met de keutel door de helft, (3) Met de rook in de kont, (4) Zo loopje de hele wereld rond.
Voor de verwensing met de keutel door de helft, [val] met de keutel door de helft ‘val met je keutel middendoor’ heb ik geen afdoende verklaring. Mogelijk is het een synoniem van ‘breek je nek’.
Ook komt voor:
Watje zegt, ben je zelf, Met je kop door de helft, Met je vork in je reet, Ben je morgen lekker heet, Met je kop door de muur, Om twaalf uur. Een zestienjarige scholiere uit Borne (Ov) kent eveneens een zesregelige variant:
Watje zegt, ben je zelf, Met je kop door de helft, Met je kop door de muur, Ben je morgen lekker zuur, Sta je in de krant, Met je piemel in je hand.
Een scholier uit Beverwijk stuurde mij de volgende versie:
Watje zegt, ben je zelf, Met je kop door de helft, Met je kop door de stront, Vinger in je kont.
Dit vers bevat een dubbele verwensing. Buiten [val] met je kop door de helft! is er ook [val] met je kop door de stront! Beide verwensingen zijn aan de haal gegaan met hun letterlijke betekenis en drukken haat, afkeer, woede enz. uit. Ze betekenen ‘je kunt mij wat’, of ‘ik kots van je, rot maar op’.
Een meisje van zeventien uit Kennemerland en een jongen uit Beverwijk trakteerden mij op:
Watje zegt ben je zelf, Met je pik door de helft, Met je pik in de muur, Is-ie morgen lekker zuur. Ook hier twee verwensingen in één vers: [val] met je pik door de helft! ‘breek je pik doormidden en [weg] met je pik in de muur.
In Aalten, Amsterdam, Dieren, Goes, Grave, Groessen, Hellevoetsluis, Kilder, Krimpen aan de IJssel, Leiderdorp, Middelburg, Roelofarendsveen, Rotterdam, Rijswijk, Schoondijke, Waalre, Zaandam en op Zuid-Beveland kent men:
Watje zegt, ben je zelf, Met je kont door de helft, Met je kop (of kont) door de muur, Dan ben je morgen lekker zuur.
In Hengelo (Ov) kent men ook:
Watje zegt ben je zelf, Met je kont door de helft, Met je kop door de stront, Stink je morgen uitje mond.
Een merkwaardige variant is met je kop door de stront! Als er ook hier sprake is van een ellips moeten wij val of ga aanvullen.
Eveneens in Hengelo kent men:
Watje zegt, ben je zelf, Met je kop door de helft, Met je vork in je reet, Ben je morgen lekker heet.
In Schilde (provincie Antwerpen) kent men uw broek scheurt in de helft als regel (2), maar dat is natuurlijk geen verwensing. In Merksem, Brasschaat, Kapellen en Herentals geeft men slechts twee regels op:
Al watje zegt, ben je zelf, Met je broek in de helft.
In Doetinchem wordt weer een andere variant overgeleverd:
Watje zegt, ben je zelf, Met je kop door de helft, Met de lepel in je kont, Loop je morgen de hele wereld rond.
Daaraan wordt dan vervolgens nog toegevoegd:
Harrie Nak met de piemel in de knak.
Lobith varieert als volgt:
Watje zegt, ben je zelf, Met je kop door de helft, Met je vork in je kont, Zo loop je de hele wereld rond.
In Vlissingen werd ook aangetroffen:
Watje zegt, ben je zelf, Met je kop door de helft, Met een lepel in je mond, En een vork in je kont, Zo loop je de hele wereld rond. Amsterdam zou Amsterdam niet zijn, als het niet anders was dan andere steden. Het moet die eer evenwel delen met het Brabantse dorp Waalre:
Watje zegt, ben je zelf, Met je kop door de helft, Met je kop in de sloot, Ben je morgen lekker dood.
De tweede verwensing die wij hier ontmoeten, luidt [val] met je kop in de sloot! De emotionele betekenis ervan wijst op haat, minachting, afkeer enz. en kan opnieuw weergegeven worden met ‘rot op, val dood’.
Roermond heeft in de regels (3) en (4) ook net weer iets anders:
Wat je zegt, ben je zelf, Met je kop door de helft, Met je kop door de stront, Ben je morgen weer gezond.
zie broek, elf, koffiemelk, lepel, tiet, touw en verf.
