gemeente in Z.-Holland (arrond. Utrecht, kantonshoofdpi.), grenst aan Utrecht en wordt doorsneden door den Rijn en de Linschoten, bevat de stad W. en verschillende polders, en telde 1 Jan. 1906: 5319 inw.
Kiesdistrict Bodegraven; pers. belasting 7de kl. De stad W., aan den Ouden-Rijn, is een zeer oude plaats. Sommigen houden het voor het Niger-Pollus der Romeinen (waaraan dan nog de Zwarte-Kiekenbuurt herinneren zou); ook meent men, dat het Wyrda en Vurdin uit geschriften der 9de en 10de eeuw als het tegenwoordige W. moet worden beschouwd, zoodat de evangelieprediker Bonifacius er eenigen tijd zijn zetel heeft gehad. W. heeft een fraai stadhuis (voorgevel van 1555), waar ook eenige oudheden worden bewaard, verder verscheidene kerken, een oud kasteel (thans ingericht voor militair kledingmagazijn, daarvóór als gevangenis voor vrouwen), Gemeenelandshuis van het grootwaterschap van W., stadswaag, overblijfselen van de in het begin der 18de eeuw aangelegde vestingwerken. W. behoorde vroeger tot Utrecht, doch kwam reeds in het begin der 13de eeuw aan Holland. Philips II verpandde het in 1558 aan hertog Erik van Brunswijk; in 1617 losten de Staten het pandschap. W. had in 1672 van de Franschen te lijden, kreeg in 1702 nieuwe versterkingen, was in 1786 en 1787, tijdens de patriotische bewegingen, de zetel der commissie van defensie, werd in 1798 door een zwaren brand geteisterd, en in 1813 bij het begin der omwenteling door de Franschen geplunderd.
