Joannes duns scotus

betekenis & definitie

Engelsch scholastikus, geb 1265 of 1274, te Dunston in Northumberland, volgens anderen te Dunse in Zuid-Schotland, volgens nog anderen te Dun in noordelijk Ierland, trad vroeg in de orde der Franciscanen en studeerde te Oxford in de theologie en philosophie; in 1301 of 1301 ging hij naar Parijs, werd hier doctor in de godgeleerdheid, werd in 1308 naar Keulen beroepen en stierf hier nog hetzelfde jaar, 8 Nov. Zijn philosophische werken zijn door den franciscaan Wadding bijeen verzameld en uitgegeven onder den titel: J. Duns Scoti opera omniet, collecta, recognita, notis, scholiis et commentariis illustrata a PP. hibernis collega romani S. Isidori professoribus (1639). D. is een der groote leiders van de scholastieke wijsbegeerte; zijn philosophie, sterk beïnvloed door het antagonisme tusschen Franciscanen en Dominicanen, gaf aanleiding tot het schisma der Thomisten (naar Thomas van Aquino) en de Seotisten, en staat op den bodem van het scholastieke realisme, waarvan D. de zuiverste vertegenwoordiger en de ijverigste apostel was. Op theologisch gebied maakte het leerstuk van de onbevlekte ontvangenis het voornaamste punt van dispuut uit tusschen beide genoemde richtingen, wier voornaamste en meer diepgaande meeningsverschillen echter op ander dan theologisch terrein liggen. In tegenstelling met Aquino, die van oordeel was dat rede en openbaring twee onatbankelijke bronnen van kennis zijn, verdedigde D. de leer, dat van geen juiste en ware kennis omtrent eenig kenbaar ding, zonder tusschenkomst van de op de openbaring btrustende theologie, sprake kan zijn. Overeenkomstig dit beginsel ontkende D. de mogelijkheid om het bestaan van God door redeneering aan te toonen, of Gods natuur met het verstand te verstaan; hij verwierp dientengevolge het door Aquino geleverde ontologisch bewijs als volkomen waardeloos. Een ander voornaam punt van verschil met Aquino, had betrekking op de vrijheid van den wil, door I). als absoluut beschouwd. Wegens zijn scherpzinnigheid, die zich echter dikwijls in de spitsvondige dialectiek verliest, werd hij Doctor subtilis bijgenaamd.