Vanilla - plantengeslacht der Orchideeën, met 60 soorten in de tropen. Het zijn klimmende planten met dikke, vleezige stengels en met luchtwortels, waarmede zij zich aan de boomen vasthechten (zie plaat Specerijen, fig. 8). De meest bekende soort is V. planifolia (= V. aromatica). Deze soort, die groote, groenachtige bloemen heeft, is inheemsch in Mexico, maar wordt tegenwoordig zeer veel in de andere tropische streken gekweekt.
Bij die cultuur is het noodig, dat de bloemen kunstmatig worden bestoven, omdat de insecten, die in Mexico de bestuiving teweegbrengen, in andere landen ontbreken. Na bevruchting groeit het onderstandige vruchtbeginsel uit tot een groene, platgedrukte, 10—20 c.M. lange en 5—10 m.M. dikke vrucht, die aan de plant haar waarde geeft. Het woord vanille komt van het Spaansch vainillas, d. i. peulen. Zij zijn in Europa gelijktijdig met de cacao ingevoerd om hun aroma. De vruchten worden geplukt, als zij nog niet geheel rijp zijn, daar ze anders zouden openspringen en bovendien geheel rijpe vruchten een minder geurig product geven. De verdere bewerking is niet overal dezelfde. Op verschillende plaatsen dompelt men de vruchten gedurende ongeveer 10 seconden in kokend water, waarna zij stuk voor stuk met een doek worden opgedroogd. Daarna worden zij op een mat uitgespreid en onder een wollen doek in de zon gelegd.
Zij worden een paar maal per dag gekeerd en tegen den middag naar binnen gebracht, waar ze nog warm in den wollen doek blijven fermenteeren. Op deze wijze worden de vruchten langzaam gedroogd. Zij worden dan bruin tot zwartbruin, overlangs gerimpeld, vettig op het gevoel en van buiten met fijne kleurlooze kristalnaaldjes (vanilline) bezet. In de vrucht vindt men dan een donkerbruin moes met fijne zaadjes. Dit duurt 6—10 dagen. De vruchten worden naar de lengte gesorteerd, bij 60—60 in bundels gebonden, in bladtin gewikkeld en in goed gesloten kisten in den handel gebracht. De kristallen op de oppervlakte ontwikkelen zich pas na de verpakking. De vanilline, waaraan de reuk is te danken, bevindt zich niet in de onrijpe vrucht, maar ontstaat bij de fermentatie uit een reukeloos glukoside.
De beste vanille komt uit Mexico (opbr. 100.000 K.G. per jaar), doch deze komt niet bij ons in den handel. Men krijgt hier meestal Bourbonvanille van het eiland Réunion (gem. 75.000 K.G. per jaar). Verder leveren de Seychellen 45.000 K.G. p. j., de Comoren en Madagaskar 60.000 K.G. en Mauritius 4.000 K.G. per jaar De v.-cultuur van Java is van geen belang meer. Een bloeitijd had zij in 1874, toen de oogst 2456 K.G. bedroeg met een waarde van bijna f 100.000. Vervalscht wordt de v. met de z.g. vanillons, de vruchten van Vanilla Pompona uit trop.
Amerika. De Tahiti-vanille, waarvan per jaar ± 100.000 K.G. wordt geoogst, riekt naar heliotroop en wordt niet als specerij, doch in de parfumerie gebruikt. Echte vanille wordt het meest door de chocoladefabrieken gebruikt. De voornaamste markt is Londen.
