Theseus - de eigenlijke nationale heros van Attica, volgens de sage de zoon van Aegeus of van Poseidon en Aethra, dochter van koning Pittheus van Troezen, bij wien hij werd grootgebracht, totdat hij zich naar zijn vader in Athene begaf. Onderweg had hij met verschillende personen te vechten ; hij verloste het land van den Marathonischen stier en maakte aan de schatting van knapen en meisjes, welke Athene jaarlijks naar Creta moest zenden, een eind door den Minotaurus te dooden door de hulp van Ariadne. In Athene teruggekeerd, aanvaardde hij de regeering over Attica, welks inwoners hij tot een staat vereenigde. Hij overwon vervolgens de Amazonen, die tot Athene voortgerukt waren, en nam haar koningin Antiope (of Hippolyte) tot vrouw; deze schonk hem een zoon Hippolytus; volgens anderen roofde hij haar uit het land der Amazonen, die daarop Attica aanvielen, waarbij Antiope omkwam, en huwde T. met Phaedra.
Voorts nam T. deel aan den tocht der Argonauten, hielp Pirithous tegen de Centauren en daalde met hem in de onderwereld af om Persephone te ontvoeren; deze tocht mislukte en beiden werden in de onderwereld gehouden, totdat Heracles T. daaruit verloste. Daar het volk in Athene inmiddels in opstand tegen hem was gekomen, vluchtte hij naar koning Lycomedes op Scyros, die hem echter verraderlijk van een rots in zee wierp. In Athene had T. een eigen tempel (Theseum) en werd het oogst- en lijkfeest der Theseën van 7—9 Pyanepsion (begin Nov.) met groote plechtigheid gevierd met offers, feestmaal en wedstrijden. — De daden van T. worden door de Grieksche kunst ontelbare malen afgebeeld. Eerst geeft men de voorkeur aan den strijd met den Minotaurus, dan (tot ± 470 v. C.) aan de andere heldenfeiten.
