Mandsjoerije - Chineesch : Toeng-san-sjeng, gewest in Oost-Azië, dat tot het Chineesche Rijk behoort, in het N.O. daarvan ; groot 942.000 K.M.2, met 13.356.000 inw. Noord-M. bestaat uit laag berg- en heuvelland, waarin het oudere gesteente voor een groot deel met vulkanisch materiaal bedekt is. Ook schijnen hier nog werkende vulkanen voor te komen. Het O. bergland van M. bestaat uit verschillende N.N.O—Z.Z.W. loopende ketens van zeer oude formatie door talrijke vulkanische gesteenten doorbroken.
Het verheft zich in den vulkaan Paiktosan, op de grens van Korea, tot 2440 M. en loopt in de Gele Zee als schiereiland Liaotong uit. In het N.W., bij Kirin, sluit zich bij dit gebergte een ± 60.000 K.M.2 groot vulkanisch plateau aan, waarin de rivieren prachtige cañons hebben uitgeslepen. Tusschen de Oostelijke bergen en de Chingan ligt een 100 a 200 M. hooge vlakte, die men kan verdeelen in de vlakte van de Soengari (stroomgebied van den Amoer) in het N., de afvloeilooze Oost-Gobi in het midden en de vruchtbare vlakte, waardoor de Liao-ho naar de Gele Zee stroomt in het Z. Het klimaat is continentaal : de winters zijn zeer koud, de zomers warm. Moekden, dat op ongeveer dezelfde breedte als Rome ligt, heeft een jaargemiddelde van 6,9° ; Juli +26,4°; Jan. —15°. Voor Blagowetsjensk aan den Amoer zijn deze cijfers —0,7°, +21.4° en —25,5°, voor Nioetsjwang aan de Z.-kust, 9°, +26,1° en —9,4°. In den zomer waaien hoofdzakelijk Z.O. en Z., in den winter N.W. en N. winden. De regen valt hoofdzakelijk in den zomer. De plantengroei bestaat in de bergen, zoo zij niet als op Liaotong van hun bosschen beroofd zijn, uit wouden, in de vlakten vooral uit grasland. — Het Chineesche deel van M. bestaat uit de provincies Holoeng-Kiang, 525.500 K.M.2 met 1.562.000 inw., Kirin 272.000 K.M.2 met 5.349.000 inw., Sjung-King 141.800 K.M.2 met 5.831.000 inw.
De bevolkingsdichtheid bedraagt dus resp. 3,20 en 41 per K.M.2 en neemt dus sterk van het N. naar het Z. toe. Het Zuidelijk gedeelte van het schiereiland Liao-tong, Kwantoeng (3400 K.M.2 met 600.000 inw.), werd in 1896 door Rusland „gepacht”, maar in 1905 door Japan veroverd. — De oorspronkelijke bew., de Mandsjoe’s, die met de Toengoezen van Noord-Azië verwant zijn, en die zoowel in de 12e, als in de 17e eeuw de heerschappij in China veroverden, vormen tegenwoordig nog slechts een klein gedeelte der bevolking (waarschijnlijk nog geen 1 millioen). Verreweg het grootste deel der ± 13.600.000 bewoners zijn Chineezen, die van het Z. uit het vruchtbare en nog dun bevolkte land steeds meer in cultuur brengen. De Mandsjoe’s zijn krachtig gebouwd, hebben een minder Mongoolsch type dan de Chineezen en hebben in veel opzichten de Chineesche beschaving overgenomen. In het W. zwerven nog eenige Mongoolsche stammen, in het N. Toengoezen en Boerjeten. De landbouw levert in het N. gierst (Gauljan), boekweit, tarwe, haver, gerst; in het Z. ook rijst, aardappelen en peulvruchten (vooral sojaboonen) ; verder vruchten (in het Z. vooral moerbeien en meloenen), opium, tabak, Ginseng (in het Koreaansche grensgebergte) ; alleen in het Z. sesam, indigo en katoen. Ook de veeteelt is belangrijk ; varkens, runderen, schapen op de weiden en steppen ; muildieren en ezels dienen in de bergstreken voor het verkeer. Ook aan zijdeteelt (in het Liao-dal) en bijenteelt wordt gedaan.
In het N. de jacht op pelsdieren en herten. De mijnbouw levert goud (Amoergebied en Port Arthur), ijzer, koper, lood, zilver (bij Ni-kou), steenkolen (op Liao-tong, bij Moekden en bij Tsitsikar), zwavel, salpeter, zout en nephriet (op Liao-tong). De voornaamste havens zijn Dairen (in het Japansche gebied, waar ook de oorlogshaven Port-Arthur ligt), Nioe-tsjwang of In-kou, aan den mond van de Liao-ho en Ngan-toeng aan den mond van de Ja-loe. De Soengari (tot Kirin), de Nonni (tot Tsitsikar) worden evenals de Amoer met stoombooten bevaren. De Liao-ho is tot Tien-tsjwang-toi voor zeeschepen, voor kleinere schepen tot Toeng-kiang-tze, 300 K.M. van de kust bevaarbaar.
Het Mandsjoesche spoorwegnet vormt de verbinding tusschen den Transsiberischen Spoorweg en het Chineesche spoorwegnet. De lijn van Mandsjoeria langs Tsitsikar, Charbin naar Wladiwostok was Russisch. De spoorweg Charbin—Pt. Arthur is Japansch.
