Katalysator

betekenis & definitie

Katalysator - een stof, welke een spontaan verloopende reactie versnelt (positieve K.) of vertraagt (negatieve K.). Daar de k. aan de eigenlijke reactie geen deel heeft, althans ten slotte onveranderd teruggevormd wordt, kan de hoeveelheid ten opzichte van die der omgezette stoffen gering zijn. Terwijl sommige k. zeer specifiek zijn in zooverre, dat zij slechts op zeer bepaalde reacties invloed hebben (dit komt voornamelijk voor bij een aantal k., welke in het dierlijk en plantaardig organisme een rol spelen), zijn andere k. zeer algemeen in hun werking, zooals bijv. fijnverdeeld platina. De beteekenis van de eerste soort k. ligt voornamelijk daarin, dat zij aan een bepaalde reactie boven een aantal andere mogelijkheden den voorrang geven en dus de omzetting in de gewenschte richting leiden ; die van de laatste in hoofdzaak in de grootere snelheid en lagere temperatuur, waardoor de reactie vaak technisch eerst mogelijk is en in ieder geval op minder kostbare wijze plaats heeft. Van de in de techniek gebruikelijke en als zoodanig bekende k. mogen hier worden genoemd platina, o.a. bij de fabricage van zwavelzuur (contactproces), nikkel bij het hydreeren van oliën en vetten, uraanverbindingen bij het procédé van Haber tot synthese van ammoniak uit zijn elementen, koperzouten bij de oxydatie van zoutzuur met lucht, volgens het Deaconproces, enz., waarbij de veelvuldige katalytische werking, die het water ook in kleine hoeveelheden op een aantal reacties uitoefent, slechts kortelings mag worden gememoreerd.