Hypothese - (hypo, onder; thesis, stelling), het voorloopig aannemen van de geldigheid eener algemeene stelling, het opstellen van een grond ter verklaring van feiten, die geschikt is leemten in de ervaring aan te vullen en een, van tegenstrijdigheden vrijen, samenhang in het waargenomene tot stand te brengen. Of de h. gerechtvaardigd is, moet blijken uit hare bevestiging door de voortgezette ervaring, uit het wegblijven van botsingen met ervaringsfeiten en als geldig erkende waarheden. Bovendien moet een goede h. zoo eenvoudig mogelijk zijn, ongedwongen en vruchtbaar (d. i. veel verklaren).
Tusschen verschillende, even bruikbare hypothesen kan een wedstrijd ontstaan, die meestal met de overwinning van de logisch meest doelmatige eindigt. Blijkt bij voortgezet onderzoek een h. de eenige, die nog in aanmerking komen kan, dan wordt zij tot een theorie. — Onder „werkhypothese” verstaat men een zoodanige, die alleen tot regeling en vergemakkelijking van het onderzoek dient, zonder op definitieve geldigheid aanspraak te maken.
