Ethisch - Op ethiek betrekking hebbend, zedelijk. In het laatst der vorige eeuw kreeg in Duitsche en Oostenrijksche positivistische kringen grooten invloed: de uit Amerika en Engeland stammende zoog. „Ethische beweging”, die de ethiek van de religie wil losmaken, een van godsdienst vrij zedelijk onderwijs nastreeft, en zich ook levendig voor de vrouwenkwestie en den wereldvrede interesseert.
E. kultuur is de naam voor de internationale beweging, die onderstelt, dat een zedelijk goed leven onafhankelijk is van godsdienstige overtuigingen. In 1876 stichtte Felix Adler te New-York de N. York Society for ethical Culture onder de leus: Deed, not Creed (daad, geen geloof). Zij breidde zich over Amerika uit. In 1886 volgde in Engeland de London Ethical Society (o.a. Edw. Caird, J. Seeley, Leslie Stephen, H. Sidgwick). In 1892 de Duitsche Verein für ethische Kultur von Gizycki. Internationaal verband sedert 1896. In 1908 eerste intern. onderwijscongres.
In vele opzichten is de werkzaamheid parallel aan de kerken: samenkomsten op Zondag, opvoeding en onderwijs, philanthropie, sociale arbeid, enz. In Amerika en Engeland draagt de beweging een religieus karakter. De vereeniging vervangt daar voor hare leden hoe langer hoe meer de kerk, zelfs in zooverre zij door zekere plechtigheden doop en avondmaal vervangt. In Duitschland en Frankrijk niet. In elk geval wil men niet het bestaan van een Godheid buiten de wereld; dit heet theologie en metaphysica.
Men vereenzelvigt het goddelijke met het zedelijk-goede in mensch(heid) en wereld. Vandaar dat de drijfkracht van het zedelijke leven niet gezocht wordt in bovennatuurlijke hulp, maar uitsluitend in zelfhulp. De vooruitgang der menschheid is onberekenbaar bevorderd door het beroep op „self-help”, door de overtuiging, dat de Goden hen helpen, die zichzelf helpen, hetgeen tenslotte hetzelfde beteekent als dat wij om gered te worden, elkaar moeten redden. (Felix Adler, The Religion of Duty, p. 47f). Periodieken zijn: The ethical world (maandbl ). Londen; Ethical Adresses (maandbl.) Philadelphia; Ethische Kultur (2 maal per maand) Berlijn; Walter L. Sheldon, An ethical Movement 1903; Georg von Gizycki, Moralphilosophie 1888; A. Moulct, Le mouvement éthique; Gustav Spiller, Faith in man 1908; Ethics and Religion, opstellen van John Seeley e. a. 1900.
