Archipel, eilandenwereld, een groote groep eilanden, later ook wel voor kleine groepen gebruikt. De naam werd oorspr. alleen gebruikt voor den Griekschen Archipel, tentijde dat de Venetianen de Middellandsche Zee beheerschten en wordt gehouden voor een verbastering van Aegaeum pelagus (Aegaeische zee) in Aegaepelago, Agiopelago en Arcipelago, zoodat hij oorspr. niet de eilanden aanduidde, doch de zee, waarin zij gelegen waren. De Grieksche Archipel bevat een groot aantal kleine en groote eilanden, in deze groepen verdeeld: de Cycladen (kringsgewijs liggenden), de Sporaden (verspreid liggenden), de Noordelijke Sporaden, de Thracische eilanden. Al deze eilanden (behalve enkele vulcanische vormingen) komen in hun geologischen bouw geheel met het Grieksche- en Klein-Aziatische vasteland overeen en zijn als de brokstukken van een samenhangende landmassa te beschouwen, die nog in de jongere tertiaire periode Klein-Azië met Griekenland verbond en sedert door daling verbrokkeld is, hetgeen blijkt uit den aard der zeevormingen en uit de gevondene overblijfselen van groote zoogdieren.
De algemeene geschiedenis van de bewoners dezer eilanden is nauw verbonden aan die van Griekenland en Klein-Azië; oorspr. aan Athene, dan aan Sparta, vervolgens weer aan Athene onderworpen kwamen zij 338 v. C. onder Macedonië en eindelijk 146 v. C. aan de Romeinen. Na de ineenstorting van het West. Rom. Rijk verbleef de Archipel aan Byzantium, tot den Latijnschen kruistocht (395—1204). In 1207 veroverde de Venetiaan Marco Sanudo vele der eilanden en nam 1210 den titel aan van hertog van den Archipel of van Dodekanesos (de 12 eilanden). Zijne nakomelingen heerschten als hertogen van Naxos tot 1383 over de meeste dier eilanden: toen bracht een opstand de heerschappij aan het geslacht Crispo, dat zich tot 1666 handhaafde, in welk jaar de sultan Selim II den laatsten hertog Iacopo IV Crispo gevangen zette en zijn gebied in leen gaf aan den Joodschen bankier Juan Miquez, die nu onder den naam Joseph Nasi hertog van Naxos en de Cycladen werd. Toen hij 1679 stierf, werden de eilanden bij het Ottomaansche rijk ingelijfd, waarvan zij deel bleven uitmaken tot het ontstaan van het koninkrijk Griekenland, waaraan toen de Cycladen, de Noordelijke Sporaden en Skyros werden afgestaan, terwijl de Sporaden en de Thracische eilanden aan Turkije bleven.
