Alphen (dorp) - 1) aanzienlijk dorp in de gemeente Alphen-en-Rietveld, Zuid-Holland, aan den Ouden Rijn, en aan de spoorlijn Leiden—Utrecht; onder den naam van Albiniana bestond dit dorp reeds in den Romeinschen tijd; er zijn in latere tijden verschillende penningen en voorwerpen uit den tijd der keizers opgedolven. Het raadhuis der gemeente werd in 1840 voltooid; de fraaie Hervormde Kerk bevat het graf van den dichter J. L. Nierstrasz; behalve deze zijn te Alphen nog eene Christelijk-Gereformeerde en een Roomsch-Katholieke kerk, benevens een Synagoge. In de geschiedenis is Alphen bekend door de overwinningen der Hoekschen onder Jacoba van Beieren op de Kabeljauwschcn, op 21 October 1426 en 30 April 1426; in 1672, bij den inval der Franschen, namen bijna alle inwoners naar Leiden de wijk; in 1619 en in 1716 werd het dorp bijna geheel door brand vernield; in April 1813waagden de ingezetenen een opstand tegen de Franschen. Het dorp heeft 6000 inwoners, waarvan 24.6% R. Kath.; veeteelt, zuivelbereiding, handel, scheepvaart, kalkbranderijen, steenbakkerijen.
2) dorp in de gemeente Appeltern, Gelderland, aan de Maas, l1/2 uur Z.O. van Tiel; 1200 inw.
3) dorp in de gemeente Alphen-en-Riel, N.Brabant, 1300 inw., 4 uur Zuid-oostelijk van Breda.
A. werd in 711 door den edelman Engelbrecht aan den godsdienstprediker Willebrordus geschonken, onder den naam van Alfheim; in 1643 werd het in brand gestoken door de Gelderschen onder Maarten van Rossum; er zijn een Roomsch-Katholieke en een Hervormde Kerk; het dorp ligt aan de spoorlijn Tilburg—Turnhout, tusschen de stations Riel en Baarle-Nassau.
