vm. Frans cisterciënzerinnenklooster ten zuidwesten van Versailles, gesticht in 1204 en sinds 1214 abdij.
Port-Royal oefende in de 17e eeuw een grote invloed uit op het godsdienstige leven in Frankrijk. Jacqueline -t-Arnauld, sinds 1608-09 abdis, hervormde het klooster (Port-Royal-desChamps) en stichtte in 1625 een dependance te Parijs (Port-Royal-de-Paris). Beide kloosters trokken vervolgens als retraitehuizen een vrij groot publiek aan.Onder invloed van →Saint-Cyran ging Port-Royal over tot het →jansenisme. Nadat een aantal vrome, geleerde en jansenistische mannen (de ‘solitaires’ of ‘messieurs de Port-Royal’) nabij Port-Royal-desChamps was gaan wonen (o.a. Pascal) en een gedeelte van de Parijse communiteit in 1647—48 daarheen was teruggekeerd, werd het oude klooster met de daarbij wonende ‘solitaires’ en hun onderwijs in de ‘kleine scholen’ het geestelijk centrum van het Franse jansenisme. Na hun weigering zich te onderwerpen aan de veroordeling van het jansenisme (1653) werden beide kloosters onder interdict geplaatst. Port-Royal-de-Paris verzoende zich in 1664 met de Rooms-Katholieke Kerk en bleef tot 1841 bestaan. Port-Royal-des-Champs, dat zich bleef verzetten, werd in 1709 opgeheven; de gebouwen en het kerkhof werden in 1710—12 verwoest op bevel van koning Lodewijk xiv. De ‘messieurs de Port-Royal’ werden later eveneens bekend door hun onderzoekingen op het terrein van de logica en de grammatica.
LITT. L.Gognet, La réforme de Port-Royal (1950); J.Laporte, La doctrine de Port-Royal (2 dln. 1951 — 52); C.A.Sainte Beuve, Hist.de Port-Royal (3 dln. 1953-55); J.Escholier, Port-Royal (1965).
