Uitgestorven hominine, levend in oostelijk Afrika tussen 3,9 en 3,0 miljoen jaar geleden, beschouwd als voorouder van zowel Paranthropus als Homo; een van de meest iconische fossielen uit de evolutie van de mens, ook bekend als Lucy
De Amerikaanse paleontoloog Donald Johanson rapporteerde in 1975 een spectaculair compleet hominine fossiel opgegraven in Hadar, Ethiopië. Op dat moment was Australopithecus (“aap uit het zuiden”) al bekend van A. africanus, beschreven door Raymond Dart in 1925. Ook waren op verschillende plaatsen in oostelijk Afrika skeletonderdelen gevonden die toegeschreven werden aan Homo en A. africanus. Met de vondst van het nieuwe fossiel ontstond het inzicht dat dit materiaal behoorde tot een apart taxon dat systematisch verschilde van A. africanus. Johanson noemde de soort A. afarensis, naar de Afar-depressie in Ethiopië.
Het fossiel kreeg de koosnaam “Lucy”, naar het Beatles-nummer “Lucy in the Sky with Diamonds”. Het fossiel wordt tentoongesteld in het Nationaal Museum van Ethiopië in Addis Abeba.
Er zijn van A. afarensis honderden onderdelen bekend behorend tot meer dan tien individuen. Opvallend kenmerken zijn:
- duidelijk bipedalisme, blijkend uit de schedel en het bekken
- klein hersenvolume, nauwelijks groter dan een chimpansee
- kortere dentale boog dan de chimpansee, maar wel een prognaath gezicht
- relatief korte benen en relatief lange armen
- breed uitstaand bekken, anders dan mensapen, maar ook anders dan Homo
- gekromde teenkootjes, zoals arboreale primaten
- grote seksuele dimorfie in lichaamslengte
A afarensis combineert primitieve met afgeleide kenmerken en illustreert bij uitstek het principe van mozaïek-evolutie.
A. afarensis wordt gezien als een afstammeling van de oudere A. anamensis. Vanuit A. afarensis zijn daarna twee lijnen te onderscheiden, een “graciele” (licht uitgevoerde) lijn naar A. africanus en Homo en een “robuuste” lijn naar Paranthropus (uitgestorven).
