Monumenten in Noord Holland

R. Stenvert en C. Kolman (2006)

Gepubliceerd op 02-01-2020

19de-eeuwse huizen in Alkmaar

betekenis & definitie

Uit de eerste helft van de 19de eeuw dateren verschillende sobere neoclassicistische lijstgevels, vaak opgetrokken voor oudere panden. In de regel hebben deze gevels empire-vensters.

Voorbeelden hiervan zijn Verdronkenoord 103 (circa 1830), Verdronkenoord 129, Langestraat 51, Oudegracht 243 (alle circa 1840) en verder het Landbouwhuis (Voordam 6; circa 1850), waarvan de kroonlijst is voorzien van rozetten en de wapens van Alkmaar en Amsterdam.Het huis Luttik Oudorp 44 heeft aan de voorzijde een kroonlijst met consoles, trigliefen en modillons (circa 1850) en achter een 18de-eeuwse klokgevel met gebeeldhouwde klauwstukken en een bekroning in Lodewijk XV-stijl. De rond 1860 tot stand gekomen gevel van het in de kern oudere pand Luttik Oudorp 29 heeft een geblokt gepleisterde pui. Ook het oude huis Verdronkenoord 114 kreeg rond 1880 een gepleisterde gevel. Afgeronde hoeken hebben de vensters van Verdronkenoord 67 (circa 1860) en met eclectische vensteromlijstingen uitgevoerd zijn het ongepleisterde herenhuis Oudegracht 136 (circa 1870) en de gepleisterde huizen Oudegracht 176 (circa 1865; met mezzanino) en Langestraat 95 (circa 1880). Een rijke eclectische vormgeving vertoont het brede herenhuis Oudegracht 212 (circa 1870). Eclectische details bezit het met aparte bedrijfsruimte gebouwde huis Kanaalkade 54-54a.

Vanaf 1872 kwam een groot aantal huizen tot stand in het Kennemerpark, alle ontworpen door W.F. Stoel, initiatiefnemer en handelaar in bouwmaterialen. Begonnen werd met het woonblok Baanstraat 1-13 (1873). Aan de villa's die volgden, werden soms bijzondere bouwmaterialen toegepast. De villa Rosmade (Parkstraat 3; 1874) werd van gewapend cement gemaakt. Bij de latere villa's werd een grijze kunststeen van groot formaat toegepast, terwijl soms een bijzonder type dakpan (Helderse pan met ruitmotief) gebruikt werd, zoals bij Hofdijk (Kennemerpark 31; 1881) en Kennemerpark 19-22 (circa 1884).

De huizen Kennemerpark 23-30 (1890) werden deels uitgevoerd in grijze kunststeen, deels in verschillende kleuren baksteen. Afwijkend is Kennemerpark 14, dat architect P.N. Leguit voor zichzelf bouwde (ontwerp 1916, uitvoering pas in 1924).

Ook buiten de binnenstad staan nog diverse royale panden van grote grijze kunststeen, die door Stoel ontworpen zijn, zoals Kennemersingel 2, Mariënlaan 1 en Villa Caprera (Vogelenzang 1; 1895) en de huizen Wilhelminalaan 21-24 (1897). De middenganghuizen Kennemersingel 1 (1882) en Westerweg 14 (circa 1895) hebben opvallend grote dakerkers met zuiltjes en chaletstijl-details. Een combinatie van chaletstijl- en neorenaissance-elementen vertoont de villa Kennemerstraatweg 128 (1897-'98). In neorenaissance-stijl uitgevoerd zijn de door K. Bakker ontworpen herenhuizen Kennemerstraatweg 31-35 (1890), Wilhelminalaan 10 (1894-'95) en Metiusgracht 6-10 (1897). Stadsarchitect G.

Looman ontwierp Kennemerstraatweg 15 (1894) en Kennemerstraatweg 13 (1897) in neorenaissancestijl. Een voorbeeld van neogotische stijl is het pand Bierkade 22 (1898, W. te Riele), met neogotisch traceerwerk boven de vensters.