Gepubliceerd op 01-12-2020

plutonium

betekenis & definitie

chemisch element, een van de transuranen (symbool: Pu). Van plutonium zijn 16 isotopen bekend, alle radioactief.

Alleen plutonium-239 komt in sporen in uraanerts voor, de andere isotopen zijn kunstmatig. De vervaltijden van de isotopen lopen uiteen van 0,18 s-76 mln. jaar. Alleen plutonium-238 (vervaltijd 86 jaar) en plutonium-239 (vervaltijd 24390 jaar) worden toegepast. De eerste in de industrie en voor medische doeleinden, de laatste in kerncentrales en in kernwapens.In de huidige typen kerncentrales worden tijdens het proces tientallen kilogrammen plutonium gevormd, b.v. 100 kg per jaar in een centrale als in Borssele. Vooral als er in de toekomst gebruik gemaakt gaat worden van kweekreactoren (zoals in Kalkar wordt gebouwd) dan zal er veel meer plutonium in omloop komen (men spreekt wel van de ‘plutonium-economie’). Dit plutonium-239, dat ook voorkomt in hoog radioactief afval, is onderwerp van heftige discussie. Allereerst omdat het uitermate geschikt is als reactorbrandstof in gevaarlijk geachte kweekreactoren, verder vanwege de mogelijkheid het te gebruiken voor de aanmaak van kernwapens (8 kg zou daartoe genoeg zijn), en als laatste argument wijst men op de enorme giftigheid van het plutonium. Plutonium-239 wordt om deze giftigheid beschouwd als een potentiële milieuvervuiler, ondanks de kleine hoeveelheid die bij de aanmaak van kernwapens en in kweekreactoren wordt gebruikt. Schattingen over dit gebruik bedragen enkele tienduizenden kilogrammen plutonium-239 op dit moment tot ca. 80000 kg tegen het jaar 2000. Van plutonium-238 worden nu enkele kilogrammen per jaar gebruikt.

De giftigheid van plutonium (-238 en -239) berust vnl. op stralingsbeschadiging door de emissie van alfadeeltjes bij het verval. Acute effecten treden reeds op bij 1 millicurie per gram weefsel; chronische effecten bij 1 nanocurie per gram weefsel (1 curie 239Pu = 16,28 g; 1 curie 238Pu = 57,5 mg). Vanuit het milieu en vanuit de beroepssituatie zal de mens plutonium vnl. opnemen door inhalatie in aërosolvorm of via een wond in het weefsel. De opname vanuit het voedsel of water is verwaarloosbaar. De schadelijke effecten treden vooral op in de long, lymfklieren, bot en andere weefsels. Plutonium-239 is zeer sterk carcinogeen. Het veroorzaakt vooral tumoren in botweefsel en leukemie, maar ook in weefsel grenzend aan botweefsel.