instrument uit de statistiek, waarin wordt aangegeven hoe vaak een bepaalde waarde van een grootheid voorkomt. Om een indruk te krijgen van de verontreiniging van het milieu worden veel metingen verricht.
De daaruit voortkomende gegevens moeten op de een of andere wijze verwerkt worden. Dat is een statistisch probleem. De concentratie van verontreinigingen in de lucht b.v. is verre van constant: er zijn enkele hoge en enkele lage waarden, en het gros zit er tussenin. Het is belangrijk te weten hoe vaak verschillende waarden voorkomen. Een frequentieverdeling geeft aan hoe vaak een bepaalde concentratie voorkomt, of hoe vaak een zekere deeltjesgrootte in een aërosol. Zo kan men gedurende een jaar elke dag de concentratie zwaveldioxide (S02) meten. De zo verkregen 365 waarnemingen deelt men in klassen in, en daarna turft men het aantal keren dat die waarneming in de desbetreffende klasse voorkomt (zie tabel).Een frequentieverdeling die veel voorkomt, is de zgn. log-normale verdeling. D.w.z. dat de logaritmen van de gevonden concentraties een verdeling hebben die gelijkvormig is met de bekende normale of Gauss-verdeling. B.v. in het geval van metingen van zwaveldioxide op een punt dat niet al te dicht bij een sterke bron in de buurt ligt.
Men kan de resultaten van de metingen grafisch uitzetten in een cumulatieve frequentieverdeling op log-waarschijnlijkheidspapier, zoals in de grafiek is gebeurd. Daarin zet men het percentage waarnemingen onder een bepaalde grens uit. Een dergelijke figuur geeft op eenvoudige wijze veel informatie. Men kan eruit aflezen dat 50 % van de S02-concentraties in dat jaar lager was dan 53 pg/m3, en dat 98 % van de waarnemingen lager was dan 160 pg/m3. Men noemt de waarden lager dan een bepaald percentage percentiel. De waarde van het 98-percentiel is dus 160 pg/ m3, de waarde van het 50-percentiel (ook wel mediaan genoemd) is 53 pg/m3.
De steilheid van de lijn geeft aan of er grote concentratieverschillen voorkomen: hoe steiler de lijn, hoe groter de verschillen. De ligging van de lijn in het diagram geeft aan of de waarden gemiddeld laag of hoog zijn. Als de lijn ver naar rechts ligt, dan zijn de waarden hoog, als de lijn ver naar links ligt zijn zij laag.
Frequentieverdeling van de zwaveldioxideconcentraties gedurende een jaar.
ondergrens bovengrens aantal malen voorgekomen cumulatieve aantal onder bovengrens percentage onder bovengrens Hg/m3 Pg/m3 %
0 20 42 42 11,5
20 40 63 105 28,7
40 60 105 210 57,4
60 80 62 272 74,3
80 100 38 310 84,7
100 120 25 335 91,5
120 140 15 350 95,6
140 160 7 357 97,5
160 180 4 361 98,6
180 200 2 363 99,2
200 220 1 364 99,5
220 240 1 365 99,7
