(fagen), virussen die in staat zijn zich in bacteriën te vermenigvuldigen, waarbij deze bacteriën te gronde gaan. Bacteriofagen zijn kleiner dan 0,1 pm, en daarom alleen te zien met een elektronenmicroscoop.
Vaak tasten de fagen nuttige bodembacteriën aan. Bacteriofagen bestaan uit nucleïnezuren omgeven door een eiwitmantel (capsid). Het nucleïnezuur kan het enkel- of dubbelstrengs DNA, of het enkelstrengs RNA zijn. De bouw van de diverse bacteriofagen is zeer verschillend. Er bestaan draadvormige en icosaëdervormige typen en typen met een hexagonale kop, al of niet met een staart. De best beschreven vormen hiervan zijn de T-fagen van Escherichia coli.
Deze bezitten een hexagonale kop en een dunne staart. Deze staart is geheel gebouwd als een injectieapparaat. Bij infectie hecht deze bacteriofaag zich eerst met de lange antennen en daarna met de stekels vast op de bacterie. Daarna trekt de schede zich samen, waardoor de injectiebuis door de celwand van de bacterie wordt gedrukt en het DNA van de faag via deze buis in de bacterie komt. De lege faaghuid blijft achter op de bacteriewand.De infecterende fagen onderscheiden zich in twee groepen; de kwaadaardige (virulente) en de gematigde (profagen). Bij een virulente faag vindt in de bacteriecel vermeerdering plaats van het faag-DNA (of -RNA), hetgeen ten koste gaat van de ontwikkeling van de bacterie. Na verloop van tijd zijn de in de bacteriecel gevormde bacteriofagen volgroeid en vervloeit de cel, waardoor de bacteriofagen vrijkomen. Bij de gematigde fagen wordt het bacteriofaag-DNA opgenomen in het chromosoom van de bacterie en gaat daarvan deel uitmaken (zgn. profaag). Deelt de bacterie zich, dan dupliceert het faag-DNA zich gelijk mee, zodat beide dochtercellen het faag-DNA bezitten. Onder bepaalde omstandigheden wordt het faag-DNA echter virulent, vermeerdert zich en brengt de cel tot vervloeien.
Deze levenscyclus van fagen maakt het mogelijk genetisch materiaal van de ene bacterie naar de andere over te brengen. Ook is het mogelijk dat de eigenschappen van de bacteriofaag gewijzigd worden als twee bacteriofagen met verschillende erfelijke eigenschappen een bacterie infecteren. De nakomelingen hiervan kunnen dan nieuwe combinaties van eigenschappen bezitten (recombinatie). Bacteriofagen kunnen worden gebruikt voor de bestrijding van ziekteverwekkende bacteriën. Maar de resultaten zijn wisselend doordat er permanent virusresistente bacteriën ontstaan. Ook kan de profaag door b.v. chemische stoffen, bestraling weer virulent worden.
