Het kleinste hoge college van staat werd bij soeverein besluit van 1814 ingesteld en belast met de behandeling van alle adelsaangelegenheden. In 1809 stelde koning Lodewijk van Holland al het Hoog Heraldiek College in, dat als voorloper van de Hoge Raad van Adel kan worden beschouwd.
De Hoge Raad van Adel is gevestigd te Den Haag. Het voorzitterschap van de Raad is sinds 1850 een onbezoldigde erefunctie. De Raad bestaat uit vijf bij Koninklijk Besluit benoemde leden en een ambtelijk secretaris. Volgens de Wet op de adeldom (1994) is het de taak van de Raad om de minister van Binnenlandse Zaken te adviseren over de verlening van adeldom. Een belangrijke taak is ook het bijhouden van de burgerlijke stand van de Nederlandse adel, het zogenaamde filiatieregister. Adelsverleningen bij Koninklijk Besluit worden gevolgd door het opmaken van adelsbrieven, die voorzien worden van het grootzegel van de Koning.
Op het gebied van wapens en onderscheidingsvlaggen van onder meer leden van het Koninklijk Huis, provincies, gemeenten en waterschappen, en op het gebied van militaire emblemen heeft de Hoge Raad van Adel een adviserende rol. De Raad heeft naast een eigen secretarie een uitgebreid archief, een bibliotheek en een manuscriptencollectie.
