(Grieks: para = tegen en nous = geest) neiging te denken volgens wetten die tegenstrijdig zijn aan algemeen aanvaarde normen, ziekte van de geest. Paranoïde mensen vallen op door hun overdreven trots, hun psychische starheid, hun wantrouwend gedrag en hun paralogisch denken (d.w.z. ze redeneren volkomen logisch, maar ze gaan uit van onjuiste stellingen, dwalingen en illusies welke een abnormale affectiviteit hun ingeeft).
Bijna allen lijden aan vervolgingswaan of worden gedreven door vervolgingszucht; ze voelen zich het slachtoffer van een of ander onrecht, vragen om eerherstel (aan het Openbaar Ministerie of aan de minister-president) en trachten soms zich te wreken (brand, moord). Vroeger beschouwde men paranoia als een →psychose welke samenhangt met inwendige oorzaken; tegenwoordig wijst men eerder op de rol die gebeurtenissen spelen bij het ontstaan van deze stoornissen (→ Jaspers, Lacan). Men schijnt niet in staat te zijn een traumatiserende situatie te verdragen, men keert terug naar een primitief → stadium uit zijn affectieve → ontwikkeling en men gebruikt de creatieve → projectie op een onjuiste werkelijkheid als verdedigingsmechanisme (de zin ‘ik haat hem’ wordt ‘hij haat me’). → Delirium, Rigiditeit.
