samenhangend met reden (= grond), betekent het menselijk vermogen om de reden van de zijnden te ontdekken, hun oorzaak en doel, betekenis en zin. Soms wordt rede vereenzelvigd met verstand en heeft dan de bredere zin van: kenvermogen, dat de zijnden naar hun wezen tracht te kennen.
Soms wordt rede aan verstand tegenovergesteld, en dan drukt het niet zozeer de schouwende en inziende activiteit uit (Lat.: intellectus) maar veeleer de zoekende en voortschrijdende: het denken in engere zin (Lat., cogitatio). De rede volgt in een zekere zin op het verstand, maar leidt ook weer tot verhoogd verstandsinzicht.
Ze zoekt in het menigvuldige der verschijnselen het blijvende kenmerk (en voert zo tot begrippen); ze brengt het inzicht van het verstand in de identiteit van subject en praedicaat tot een zekere uitdrukking in het oordeel; maar vooral tracht zij door het vergelijken van oordelen nieuwe inzichten voor te bereiden. De dynamische kracht van de rede is gelegen in het beginsel dat al het zijnde redelijk moet zijn in een absolute zin, ook al kennen wij de grond of reden (het waarom) nog niet.
Uiteindelijk kan echter aan de grond der zijnden geen tegenspraak liggen, maar moeten alle zijnden vanuit eenzelfde laatste grond hun begrijpelijkheid bezitten: alles hangt met alles samen. j. p.
