Jannes H Mulder

Jannes H Mulder (2024)

Gepubliceerd op 26-03-2023

Trickster

betekenis & definitie

Een trickster doorbreekt discreet en op humoristische wijze zonder aanzien des persoons de maatschappelijke orde ('Pussy Riot'). De trickster heeft de gave de bestaande orde op speelse manier volgens een zelf ontwikkeld vast patroon betekenis te geven. Vanwege politiek incorrecte uitspraken trekt de trickster aandacht.

Op ludieke wijze schept de trickster een kortdurende wanorde onder het volk. Toeschouwers raken door het moment van contra-intuitie gedesoriënteerd. En precies dit magische ogenblik van gespiegelde werkelijkheid biedt heroriëntatie. Na de kortdurende wanorde is de sociale orde min of meer hersteld. Zoals de nar aan het hof van vroeger schept de hedendaagse trickster een sprankje hoop. Met een knipoog wordt voor een ogenblik de heersende orde door een parallelle werkelijkheid vervangen. Met ostranenie aandacht trekken door het vanzelfsprekende te doorbreken.

De Griekse Hermes, de spin Anansi, Reinaert de Vos en Tijl Uilenspiegel gingen ´Pussy Riot´ voor. De mythische grappenmaker die het publiek betovert, hilarisch voor de gek houdt en na afloop de benen neemt. Onze tegendraadse held in de marge wijst op komische wijze de koning, de president, het parlement en anderen die macht bezitten op hun daden. Hij of zij treedt bij voorkeur in dit milieu op omdat die onaantastbaar en bijna heilig aandoet. Ook al pleegt de trickster sabotage, van serieus gezichtsverlies van het gezag mag geen sprake zijn. De trickster ter dood brengen is de dood van de koning.

Maar let op, de trickster creëert ook een emanciperende doorkijk. De schelm weet schaterlachend taboes te doorbreken. Door clownesk gedrag zet zo iemand de tegenstrijdigheid van het leven even stil en toont het karikaturale. Alles bij elkaar heeft het gedrag van de trickster een tweeledige betekenis. Op narrige wijze de hiërarchische orde bevestigen én aanzetten tot nieuwe betekenisgeving en maatschappelijke verandering.