Ostranenie is moedwillig de vanzelfvansprekendheid wegnemen opdat de ander zich van het bijzondere bewust wordt. Bijvoorbeeld een gebouw met opzet scheefstaand ontwerpen.
Steeds gaat het om triggering van aandacht door het vanzelfsprekende te doorbreken. De surrealistische schilder Margritte met iemand kijkend in de spiegel waarin zijn eigen achterhoofd te zien is. Het gedicht waarin bomen zwijgen. Het filmpje waarop de man op een stilstaande roltrap om technische hulp roept. De poster met een ondersteboven vliegende duif. Of de kok in het restaurant die er een bijzondere performance van maakt. Wilders met ‘kopvoddentaks’. Oplettendheid zoeken door van het heel gewone iets bijzonder aparts te maken.
De verhoogde staat van waarneming ontstaat door een emotioneel contra-intuïtief moment teweeg te brengen. Probeer de ander te vervreemden, zet iemand op het verkeerde been, maak er een parodie van, laat kinderen even griezelen etc. De kunst is het vertrouwde met opzet on-vertrouwd maken. Conventies, clichés en banaliteiten opzijschuiven door te zorgen voor een ogenblik van verbazing, verwarring en vervreemding. De truc is steeds weer een verhoogde staat van kritisch bewustzijn tot stand te brengen. De trickster maakt van ostranenie ruimschoots gebruik.
Wat indertijd nog schokte - een woord als ‘kopvoddetaks’ of een uitdrukking als ‘gaaf land’ - is inmiddels aanzienlijk afgezaagd. Vele aandachttrekkende acties via een vervreemdingseffect blijken slijtage-gevoelig. Kunnen banaal en zelfs contraproductief worden. Dit betekent dat ostranenie een ware kunst is. Ostranenie is soms ongrijpbaar, dan weer diepgaand. De kunst is voor een inspirerende en blijvende betekenisgeving te zorgen. Het van oorsprong Russisch-literaire begrip ostranenie (остранение, o = actie, strannyi = vreemd) behoort daarom meer tot het domein van de ware kunsten en minder tot het domein van macht en politiek.
