Symboolgebaar is een opzettelijk gemaakt, geluidloos gebaar met een verwijzende betekenis. De boodschap is vaak impliciet omdat symboolgebaren regelmatig verwijzen naar heimelijke verlangens of afkeuring.
Stille gebaren hebben een lange traditie, variërend van een vette knipoog tot het blazen van een handkus. Het symbolisch uitdrukken van een wens, heimelijk verlangen of seksuele behoefte vereist enige theatrale expressie. Empathische gebaren zijn bedoeld om de ander goed te doen, zoals omhelzen, knipogen, kussen, troosten of geruststellen. Een unieke vorm van een symbolisch gebaar is het behouden van een poker face in gênante situaties, zoals wanneer iemand per ongeluk een scheet laat; dit gebaar betekent 'hier is niets gebeurd'.
Afkeer, ongenoegen of verzet non-verbaal uitdrukken gebeurt met afweergebaren. Dit repertoire omvat 'sprekende' bewegingen van nek en romp, schouders en heupen, armen en benen, inclusief voeten, of van het gehele lichaam. Voorover buigen, demonstratief achterover leunen, de rug naar de spreker keren, of opstaan en weglopen zijn voorbeelden van lichaamstaal die (non-verbaal) een duidelijke boodschap overbrengen.
Beledigende gebaren zijn een vorm van geweld. Negatieve gebaren kunnen uitdrukken wat niemand kan, mag of moet zeggen, zoals: "Het zit me tot hier!", "Slim hoor!", of "Kierewiet!". Een verticaal handgebaar ter hoogte van de keel kan symbolisch geweld uitdrukken, zoals "een kopje kleiner maken". Dramatische gebaren, zoals het gooien van tomaten, rotte eieren, een schoen of taart naar een spreker, versterken de boodschap.
Internationale verschillen in gebaren zijn belangrijk: het Engelse 'Ga weg' betekent in Italië 'Kom hier'. Het duim omhoog gebaar is in Nederland positief, maar in Afghanistan, Iran, Griekenland en Italië beledigend, en in Iran zelfs obsceen.
