Jannes H Mulder

Jannes H Mulder (2024)

Gepubliceerd op 03-08-2024

Symbolisch geweld

betekenis & definitie

Symbolisch geweld omvat geweld dat niet alleen fysiek is, maar ook een afkeurende boodschap, verwijzing en symboliek in zich draagt. Soms is het fysiek, direct en expliciet, en bovendien zichtbaar gericht op anderen, zoals het gooien van een schoen naar George W. Bush. Vaker echter is het geweld sociaalpsychologisch, indirect, impliciet en nauwelijks zichtbaar, zoals het weigeren om een hand te geven.

Voorbeelden van geweld met extra betekenis zijn het omverhalen van standbeelden, het verbranden van vlaggen en de Beeldenstorm. Deze acties richten de volkswoede op een regime, staat of kerk. De autoriteiten moeten hier adequaat op reageren. Denk ook aan de symboliek van gebeurtenissen zoals 9/11, het opgeblazen Boeddhabeeld, de verwoesting van de Mostar-brug, en de aanslag in Christchurch in 2019.

Kleinschaliger, maar eveneens met een boodschap van afkeuring, zijn acties zoals een steen door een winkelruit gooien, een rot ei of tomaat naar een spreker werpen, een verfbom naar een koets gooien, of een taart in het gezicht van Pim Fortuyn. Deze vormen van micro-agressie kunnen soms overgaan in een cultuurstrijd.

Ritualiseringen van op de persoon gericht symbolisch geweld, zoals een hoopje stront op de stoep van een overspelige vrouw of een banaan voor de deur van een zwarte immigrant, gaan ver terug in de tijd. Meer hedendaags is het subtiele sociaalpsychische geweld dat overgaat in nauwelijks zichtbaar en schijnbaar algemeen aanvaard structureel geweld.

Ook binnen subculturen zoals gezelligheidsverenigingen, scholen, sportclubs, legers, kerken, politieke partijen, bedrijven en media, manifesteert gezag zich in uiteenlopende vormen van symbolisch geweld. Machtsverhoudingen leiden tot disciplinerende gewoonten en seculiere rituelen, wat vaak weerstand en verzet oproept. Bij nader inzien bevat dominantie en verzet vaak meer symboliek dan op het eerste gezicht lijkt.