Stigmergie is samenwerking op basis van groepsintelligentie. Is samen slim zijn. Stigmergie of collectief verstand wil een eigen ecosysteem in stand houden.
Mieren in hun kolonie zetten elkaar via een geurstof aan tot doelgerichte actie. Decentraal via zelforganisatie en schijnbaar zonder overleg en besluitvorming komen indrukwekkende termietenheuvels tot stand. Het individuele vermogen per mier of termiet mag gering zijn, het groepsverstand en de daaruit ontstane samenwerking maakt indruk. Een inspirerende organisatiestructuur en een verbluffend eindproduct zijn het resultaat van elkaar begrijpen.
Spreeuwen vliegen in zwermen, bijen vormen kolonies, schapen in kudden en vissen verplaatsen zich in scholen. Als collectief toont zich de zwermintelligentie. Gregarisatie en stigmergie overlappen elkaar. Als groep reageren spreeuwen gregarisch op een valk, schapen op een wolf en vissen op een haai.
Stigmergie (Gr. stigma: teken; ergon: werk) is ook binnen de mensenwereld van toepassing. Velen weten meer dan één en groepsdenken kan leiden tot een synergetisch netwerk of netwerkintelligentie. Samenwerken met positieve feedback loops doet consensus ontstaan en het resultaat van co-creatie is vaak bijzonder. Denk aan collectieven van kunstenaars en aan godsdiensten. Maar ook aan hoe Wikipedia tot stand komt. Stigmergie wijst naar het oerbegin van de ontwikkeling van verstand en op het ontstaan van samenwerking onder mieren. Vanuit gedeelde intenties en collectieve intelligentie ontwikkelt zich wederzijds vertrouwen, perspectiefwisselingen en zoiets als het wij-gevoel van mensen.
Collectief ‘onverstand’ bestaat ook. Negatieve stigmergie leidt uiteindelijk tot geweld. Tot hooliganisme in plaats van een schitterende stadion wave. Digitaal ‘onverstand’ creëren vond plaats tijdens de Amerikaanse verkiezingen Trump - Biden. Zogenoemde noopolitiek wil groepsverstand ontstaan op basis van stigmergie met artificiële intelligentie (AI) in cyberspace beïnvloeden. In de toekomst omvat stigmergie ook zelflerende AI. Zwermdrones met gezichtsherkenning werken dan bijvoorbeeld samen. Zwermdrones die als een wolk spreeuwen de nachtelijke hemel verlichten. Een samenleving waarin stigmergie een rol speelt krijgt toenemende betekenis.
