Sterfvaardigheid is aanleren om te gaan met eigen sterven mede op basis van eerder ontwikkelde ervaringen rond afscheid en vertrek.
Net zoals spreek-, lees-, schrijf- en zwemvaardigheid op natuurlijke wijze worden ontwikkeld door scholing en begeleiding van anderen, kan sterfvaardigheid worden gezien als een vergelijkbaar leerproces, maar dan gericht op het laatste hoofdstuk van het leven. Terwijl je rijvaardigheid kunt verliezen naarmate je ouder wordt, is sterfvaardigheid het vermogen om met sterven om te gaan op een manier die is afgestemd op persoonlijke behoeften en omstandigheden.
De uitspraak "Partir c’est mourir un peu" (weggaan is een beetje sterven) reflecteert de verbinding tussen afscheid nemen en het stervensproces. Sterfvaardigheid houdt in dat mensen die geconfronteerd worden met hun eigen sterven zich beter voorbereid voelen om deze overgang te maken. Het gaat om het vermogen om op eigen wijze de laatste levensfase te doorlopen en voorbereid te zijn op de uiteindelijke reis.
In de overgangsfase van leven naar dood, oftewel liminaliteit, zijn twee factoren cruciaal:
1. Omstandigheden: Flexibiliteit is essentieel in de laatste levensfase. Dit omvat het vermogen om je aan te passen aan veranderende omstandigheden, rekening te houden met zowel materiële als immateriële wensen en voorkeuren die mogelijk niet gerealiseerd worden, en vooruit te denken over ernstige tegenslagen.
2. Houding: Een sterfvaardige houding betekent doelen stellen en draagvlak creëren voor je wensen bij de achterblijvers. Het houdt in dat je kunt delegeren, luisteren, en aanvaarden. Het gaat ook om het vermogen om hulp te accepteren, enigszins eigen regie te behouden, en controleverlies te beheersen. Belangrijke kwaliteiten zijn bereidwilligheid, samenbindend vermogen, en stressbestendigheid.
Sterfvaardigheid omvat proactief loslaten en het creëren van betekenis tijdens het onomkeerbare proces van overlijden. Het raakt zowel de spirituele als de meer praktische dimensies van sterven. Voor een 'goede dood' zijn beide dimensies van groot belang.
