Giftig optimisme is andermans emoties ontkennen of bagatelliseren zonder diens zogenoemde 'negatieve gevoelens' werkelijk te erkennen. Dit betekent ontkrachting zonder dat is na gegaan wat zijn of haar ‘negatieve emoties’ precies omvatten met als mogelijk gevolg dat de ander secundaire schade ondervindt in de vorm van extra verdriet, woede, schaamte, verlegenheid of eenzaamheid.
Giftig optimisme of toxische positiviteit is een vorm van hersenspoeling. Is psychologische manipulatie verwant aan gaslighting, waarbij bijvoorbeeld het slachtoffer van ongewenste intimiteiten zó wordt beïnvloed dat zij aan zichzelf gaat twijfelen. Na enige tijd denkt zij dat het erbij hoort en vraagt zich af: 'Ben ik nu gek of is hij het?'. De ontkennende of bagatelliserende dader reageert met 'Je vroeg er toch zelf om?', 'Doe niet zo negatief!' of ‘Wees eens wat vrolijker’. Zijn manipulatieve gedrag, inclusief 'victim blaming', brengt haar existentieel tot zwijgen. Dergelijke giftige technieken van ‘brainwashing’ komen neer op epistemisch onrecht. De dader erkent de ander niet als volwaardig bezitter van kennis, deskundigheid en ervaring.
Op collectief niveau vormt giftig, toxisch, geforceerd of onrealistisch optimisme soms onderdeel van bewust beleid. Zoals tijdens een crisis druk ontstaat positief te blijven hoe negatief de omstandigheden ook zijn. Wat er ook gebeurt, vertel niet de waarheid over hoe de situatie binnen het bedrijf, de zittende regering of aan het front feitelijk is. Langzaam maar zeker creëert dit een wanverhouding tussen fictie en ontkende realiteit, wat uitmondt in uitputtende niet-pluis-gevoelens. Vooral via sociale media wordt systemisch giftig optimisme verspreid, wat bijdraagt aan collectieve cognitieve dissonantie. Weerstand daartegen begint bij het erkennen van eigen emoties en het stellen van grenzen.
