Gaslighting is het geleidelijk hersenspoelen of langzaam gek maken van iemand. Gaslighting is slachtoffers medeplichtig maken aan hun eigen ondergang.
In het verfilmde boek 'Gaslight' draait de man zo nu en dan het gaslicht in huis lager. Zijn echtgenote merkt op dat hun lamp minder licht geeft, maar hij ontkent en suggereert dat zij de laatste tijd wat bijziend overkomt. De vrouw gaat twijfelen totdat zij uiteindelijk gelooft dat niet het licht zwakker wordt, maar haar eigen ogen of gezond verstand.
Een actueel voorbeeld is ongewenste intimiteit. Het slachtoffer twijfelt eerst, denkt dat het erbij hoort, en vraagt zich af: 'Ben ik nu gek of is hij het?'. De ontkennende of bagatelliserende dader reageert met 'Je vroeg er toch zelf om?' of 'Doe niet zo hysterisch!'. Zijn manipulatieve gedrag, inclusief 'victim blaming', brengt haar existentieel tot zwijgen. Zijn gaslighting-technieken komen neer op de uitoefening van epistemisch geweld. Er komt licht aan het einde van haar tunnel zodra zij met anderen erover praat en ontdekt hoe gaslighters hun macht en controle langdurig in stand houden.
Het fenomeen gaslighting komt ook op groepsniveau voor. Binnen geloofsgemeenschappen (beïnvloeding en machtsmisbruik), onderwijsinstellingen (verborgen racisme, genderongelijkheid), zorginstellingen (onbedoeld paternalistisch gedrag), of onder beïnvloedbare soldaten aan het front (extreme haatgevoelens). Een institutioneel ontwikkeld ‘verduisterend’ narratief leidt onder minderheden eerst tot niet-pluis-gevoelens (sociale cognitieve dissonantie). Vervolgens draagt de ritualisering van gedragspatronen van daders én slachtoffers bij aan het ontstaan van de macht der gewoonte. Tot de kruik barst.
Mede dankzij internet en sociale media hebben methoden om twijfel te zaaien over de realiteit zich sterk ontwikkeld. De betekenis van destabiliserende mentale manipulatie is toegenomen.
