WYMBRITZERADEEL, in rang de zevende Grietenij, in het Kwartier der Provincie Friesland, Westergo genaamd. Volgens zommigen zou Wagenbruggeradeel de aloude en oorspronklijke benaaming geweest zijn.
Een binnenlandsche Dijk, bij den naame van de Hemdijk bekend, verdeelt deeze Grietenij in twee deelen, het Binnendijkster, en het Buitendijkster Deel genaamd. Zeer veel water, zo aan Meiren, Poelen als Vaarten en Slooten, ontmoet men in deeze Grietenij, voornaamlijk in het Buitendijkster Deel. Niet geheel nutteloos zijn deeze wateren. Want terwijl zommigen overvloed van allerhanden welsmaakenden Visch opleveren, dienen andere ter begunstiginge van den binnenlandschen Koophandel en Scheepvaart. Bouwlanden ontmoet men bijkans niet in deeze Grietenij, maar, in vergoeding daar van, vooral in het Binnendijkster Deel, uitmuntende Weilanden, overal, in den Zomertijd, als bezaaid met Koebeesten, welke de uitmuntende Friesche Boter geeven, welke, bij duizenden van Vaten, jaarlijks, na de vermaarde Sneeker Weekmarkt wordt gevoerd.De talrijkste in Dorpen is Wijmbritzeradeel van alle de Friesche Grietenijen; men telt ze ’er ten getale van achtentwintig. Veertien daar van liggen Binnens-, en even zo veele Buitensdijks. Allen te zamen volgen elkander in deezen rang: Oppenhuizen, Utwellingerga, Jortryp, Hommerts, Smallebrugge, Woudsend, Ipekolsga of Epekolsga, Indyk, Heeg, Gaastmeer, Nieuw- of Nyhuizen, Zandfirde of Zandvoord, Oudega of Oldega, Idzega of Idxinga, Oosthem, Abbega, Westhem, Wolsum, Nieuwland, Folsgara, Tjallehuizum, Ysbrechtum, Tirns, Scharnegoutum, Gojinga, Lojinga, Gaauw en Offingauier. Gezamenlijk brengen deeze Dorpen vijfhonderdzesënzeventig Stemmen uit. Twaalf Leeraaren verrigten het gewijde dienstwerk, ten behoeve der Hervormde In- en Opgezeetene. Eéne Doopsgezinde Gemeente heeft men ’er slegts, en twee Statien van Roomsch-Katholijken. Nog moeten wij aanmerken, dat Wymbritzeradeel, even gelijk wij, ten aanzien der Grientenije van Wonzeradeel, hebben aangemerkt, in vroegere dagen door twee Grietmannen wierdt bestuurd. De eene voerde het bewind over het Binnen-, de andere over het Buitendijkster Deel.
Zie WINSEMIUS en SCHOTANUS ; Tegenwoordige Staat, enz.
