Hoewel Utrecht de kleinste provincie is van Nederland, komt ze in bevolkingsdichtheid op de derde plaats. Aan de ene kant heeft de provincie dat te danken aan haar centrale ligging, die het voor allerlei mensen en instellingen wenselijk heeft gemaakt zich binnen haar grenzen te vestigen.
Aan de andere kant is het een gevolg van het feit, dat het noordoostelijke gedeelte van Utrecht tot het ‘uitwijkgebied’ van Amsterdam en van ’t Gooi behoort. Veel mensen, die in de hoofdstad werken of in de radio- en tv-steden Hilversum en Bussum, hebben in deze waterrijke noordpunt van Utrecht een woonplaats gevonden.Het landschap van de provincie heeft zijn afwisseling te danken aan de omstandigheid, dat in de Grote Ijstijd de zuidelijkste grens van de landijsmassa’s schuin door haar gebied liep. Daardoor ontstond in het oosten de Utrechtse Heuvelrug: een heuvelachtig landschap van beboste zandgronden. Ten zuiden van deze lijn bestaat de bodem van de provincie voornamelijk uit rivierklei, die hier lang geleden is afgezet door de Rijn.
De zuidgrens van Utrecht wordt gevormd door de Lek; in het noorden grenst de provincie over enige afstand aan het IJsselmeer. Aan dit laatste zal straks een einde komen. Tegenover de Utrechtse IJsselmeerkust immers komt straks de IJsselmeerpolder Zuidelijk Flevoland te liggen, die van het vasteland gescheiden zal zijn door het Eemmeer.
Een van de belangrijkste plaatsen uit de vroege Utrechtse geschiedenis is het huidige Wij k-bij-Duurstede, dat vroeger Dorestad heette. Reeds de Romeinen stichtten hier een nederzetting en in de tijd van Karel de Grote was Dorestad een belangrijk handelscentrum. De stad verloor zijn betekenis in de 10e eeuw, toen hij herhaaldelijk werd aangevallen en geplunderd door de Noormannen. Ook Utrecht, de hoofdstad van de provincie, heeft in de geschiedenis van Nederland een niet onbelangrijke rol gespeeld. De stad werd door de Romeinen gesticht rondom een militaire versterking. Utrecht heette in die tijd ‘Trajectum’.
In 722 stichtte Willibrordus hier een bisdom met de bedoeling van Utrecht uit de Friezen te kerstenen. Dit bisdom Utrecht speelde in de Middeleeuwen en ook daarna nog een eigen rol tussen de hertogdommen en graafschappen, waaruit het huidige Nederland toen nog bestond.
Agrarisch gezien is Utrecht in hoofdzaak een veeteeltprovincie. Op de plaatsen, waar landbouw wordt bedreven, zijn de belangrijkste Produkten tarwe, rogge, haver en aardappelen. Vooral de laatste jaren echter heeft ook de industrie een stempel gedrukt op de provincie. Industrie van betekenis is gevestigd in Utrecht (metaal, kleding, voedsel, meubels, chemisch), Amersfoort (metaal, elektrotechnisch, chemisch), Veenendaal (wol, katoen, tabak), Zeist (metaal) en Baarn (tabak).
De stad Utrecht vormt een belangrijk knooppunt van wegen en spoorwegen, terwijl het Amsterdam-Rijnkanaal langs de westzijde van de stad loopt. Toeristisch interessant zijn in de stad Utrecht de in 1636 gestichte Universiteit, het gebouwencomplex van de Jaarbeurs, de gotische Domtoren, de typische grachten met hun verlaagde kaden, de Rijksmunt en verscheidene belangwekkende musea zoals het Spoorwegmuseum, het Gouden Zilvermuseum en het museum ‘Van Speeldoos tot Pierement’.