De grootste inktvissoorten zijn de reuzen uit de groep der ongewervelde dieren. Er zijn inktvissen, die meer dan 15 meter lang kunnen worden.
Dat zijn echter uitzonderingen; de meeste inktvissoorten zijn een heel stuk kleiner. Dat geldt ook voor de inktvissen, die in de buurt van de Nederlandse kust voorkomen en die vaak op onze stranden worden aangetroffen. Compleet of alleen maar in de vorm van het zg. ‘sepia’: de ovale, inwendige schelp van de inktvis, die gemaakt is van kalk en bewaard blijft lang nadat de rest van het inktvissenlijf vergaan is.Rondom hun mond dragen inktvissen tien vangarmen, waarvan er twee langer zijn dan de rest. De lange armen zijn bezet met vier, de korte met twee rijen zuignappen, die hij zeer grote inktvissoorten zo groot kunnen worden als theeschoteltjes. Met die zuignappen vangen inktvissen de zeedieren, waarvan ze leven. Bij het vangen van die prooi hebben de dieren veel gemak van hun twee grote ogen.
Met zijn grote vinnen is een inktvis in staat zich langzaam in voor- of achterwaartse richting te verplaatsen. Het dier heeft echter ook nog een methode om bliksemsnel door het water te schieten. Het maakt daarbij gebruik van een soort .... straalaandrijving ! In zijn lichaam draagt de inktvis een holle buis, die ‘sifon’ wordt genoemd. Door via deze sifon . met grote kracht water te persen, kan de inktvis als een pijl uit de boog door het water schieten. De sifon is beweegbaar en daarom kan de inktvis zowel voor- als achterwaarts wegschieten. Als de inktvis aan zijn vijanden probeert te ontsnappen beweegt hij zich meestal achterwaarts. Tegelijkertijd stoot hij een bruine, inktachtige vloeistol uit; een soort ‘rookgordijn’, waarachter het dier zich
De tienarmige inktvis, die ook onder de Nederlandse kust voorkomt.
kan terugtrekken en dat de achtervolger meestal afschrikt. Aan deze eigenschap hebben inktvissen natuurlijk hun naam te danken. Inktvissen kunnen zich ook verbergen door zich ‘onzichtbaar’ te maken. Ze nemen dan de kleur van hun omgeving aan. Ondanks die veiligheidsmaatregelen worden grote aantallen inktvissen verorberd door vissen en walvissen. Ook de mens in sommige landen beschouwt de inktvis als een smakelijk voedsel of gebruikt hem als aas voor grotere vangsten.
Inktvissen behoren tot de grote groep der mollusken of schelpdieren. Tot deze groep behoren behalve de inktvis ook slakken, mosselen en oesters.
Een bekend familielid van de inktvis is de oktopus, die echter inplaats van tien, acht vangarmen heeft. Elk van die armen is bezet met twee rijen zuignappen. De oktopus houdt zijn prooi niet alleen met zijn vangarmen vast, maar verlamt hem ook door hem met een beet gif toe te dienen. Na op die manier vooral kreeften gevangen te hebben, bijt de oktopus zijn prooi stuk door middel van zijn vlijmscherpe, papegaaiachtige snavel.
De oktopus leeft in warme zeeën. In een zacht voorjaar komen zij ook in het Kanaal en in de Noordzee voor. Hij verbergt zich meestal in donkere spelonken of in koraalriffen en loert daar roerloos op zijn prooi. Evenals de inktvis kan de oktopus de kleur van zijn omgeving aannemen; ook dit dier kan zich verbergen achter een wolk inkt. Andere overeenkomsten met de inktvis zijn de sifon, waarmee ook de oktopus zich bliksemsnel verplaatsen kan en de smakelijkheid van het
vlees, dat vooral gewaardeerd wordt in Japan en in Zuid-Italië. Anders dan de inktvis heeft de oktopus nog een andere methode om zich te verplaatsen. Hij kan met zijn acht armen een soort parachute vormen en zich achteruit bewegen door dit scherm afwisselend te openen en te sluiten. Bovendien kan de oktopus zijn vangarmen gebruiken als poten en daarmee over de bodem kruipen.
Er zijn ongeveer 50 oktopussoorten, waarvan alleen de allergrootste gevaarlijk is voor de mens. Die levensgevaarlijke reus is de zg. ‘reuzenoktopus’ uit de Grote Oceaan, waarvan de vangarmen een lengte kunnen bereiken van ruim zes meter. De verhalen die, (vooral onder zeelieden) over dit dier de ronde doen, zijn echter meestal sterk overdreven. Het wijfje van de oktopus bevestigt haar eieren aan rotsblokken en bewaakt ze tot de jongen tevoorschijn zijn gekomen. Een jonge oktopus lijkt sprekend op zijn ouders, maar is natuurlijk veel kleiner.