Geschiedenis Lexicon

H.W.J. Volmuller (1981)

Gepubliceerd op 03-08-2020

Floris

betekenis & definitie

naam van vijf graven van Holland.

Litt. A.W.E.Dek. Genealogie van de graven van Holland (1969).

Floris I (1049 - 61), ✝ 28.6.1061 Ncdcrhcmcrt; broer en opvolger van → Dirk iv. Huwde ca. 1050 Geertruid van Saksen; zette de expansiepolitiek van zijn voorganger voort; overwon 1061 bij Nederhemert Egbert I van Friesland. maar werd daarna overvallen en vermoord door de Heer van Kuik. Hij werd opgevolgd door zijn zoon → Dirk v.

Floris II de Vette (1091-1121), ✝ 2.3.1121; zoon van → Dirk v en diens opvolger. Wordt 1101 genoemd met de titel comes de Hollant als leenman van de Utrechtse bisschop; huwde ca. 1113 Gertruid, alias Petronella. de halfzuster van de latere koning Lotharius lil. Floris werd opgevolgd door zijn zoon → Dirk vi.

Floris III (1157-90), ✝ 1.8.1190 Antiochië; oudste zoon van Dirk vi: gehuwd (1162) met Aleida van Schotland. Trouw aanhanger van keizer Frederik Barbarossa; trachtte zich tevergeefs te bevrijden van de leenheerschappij van Vlaanderen over Zeeland bewester Schelde; sloot 1167 het Verdrag van Brugge (→ Verdrag van Brugge), dat een eeuw lang basis bleef voor de verhouding van Holland en Vlaanderen. Vocht 1176 met Frederik Barbarossa in Italië en verwierf daardoor de titel Vorst des Rijks (Vrede van Venetië, 1177) en, vermoedelijk 1179, de rijkstol te Geervliet, wat hem 5 % van de waarde der passerende goederen opleverde: vocht 1180 tegen de Westfriezen en nam deel aan de derde kruistocht (1189-92); onderscheidde zich bij de verovering van Ieonium en stierf te Antiochië. Floris werd opgevolgd door zijn zoon → Dirk VII.

Floris IV (1222-34). *24.6.1210, ✝ 19.7.1234 Noyon (of Corbie): zoon van → Willem I. Stond eerst onder voogdij van zijn achterneef Boudewijn van Bentheim; huwde ca. 1220 Machteld van Brabant, dochter van Hendrik I van Brabant; breidde zijn gebied uit met het Land van Altena en nam deel aan de kruistocht tegen de Stedingers (1234): werd in een Frans toernooi gedood.

Floris V (1256—96). 'juli 1254 Leiden. ✝ (verm.) 27.6.1296 bij Muiderberg. zoon van → Willem II. Tot 1263 onder regentschap, eerst van zijn oom → Floris de Voogd (tot 1258). daarna van zijn tante Aleidis van Henegouwen (→ Aleida van Holland), die met behulp van de Hollandse edelen (1263) verdrongen werd door Otto n van Gelre. In 1266 verklaarden de heren van Voome, Teilingen. Haarlem en Amstel Floris meerderjarig om een eind te maken aan de Gelderse hegemonie. Floris huwde ca. 1270 met Beatrix, dochter van graaf Gwijde van Vlaanderen. Aleidis en haar tweede zoon Floris van Avesnes kregen opnieuw grote invloed, waaraan Floris pas 1277 een eind wist te maken.

Een veldtocht tegen de Westfriezen mislukte (1272); 1274 kreeg hij te kampen met een opstand in Kennemerland, die gesteund werd door de Westfriezen en Waterlanders onder leiding van Gijsbrecht iv van → Amstel. De gilden van de stad Utrecht schaarden zich aan de zijde der opstandelingen, waarbij de tegenstelling tot de elect → Jan van Nassau een rol speelde. Toen de Stichtse democratie echter in moeilijkheden geraakte door de afval van Kennemers en Waterlanders, terwijl Otto II van Gelre een inval deed in het Sticht, zag Floris kans met de opstandelingen in de stad Utrecht en het Nedersticht een neutraliteitsverdrag te sluiten (1274). waarna een akkoord met de Kennemers volgde. De elect Jan van Nassau steunend, keerde Floris zich tegen Gijsbrecht van Amstel en Herman van Woerden, waardoor hij belangrijke Stichtse leengoederen in Amstelland, het Gooi en langs de Vecht in handen kreeg. Het land Naarden kocht hij van de abdis van Elten; onderwierp 1289 definitief de Westfriezen.

In zijn buitenlandse politiek verbond hij zich eerst met koning Eduard i van Engeland in diens strijd tegen koning Filips iv van Frankrijk; steunde graaf Jan i van Brabant in de Limburgse succcssiestrijd, waardoor deze hem in 1283 van alle leenhulde voor Zuid-Holland ontsloeg; raakte in oorlog met Vlaanderen om Zeeland bewester Schelde; werd 1290 in Biervliet gevangengenomen, maar overwon de Vlamingen 1295 bij Baarland. Hij was de Engelse vertegenwoordiger op het continent; door zijn bemiddeling kwam het Verdrag van Dordrecht tussen koning Eduard en de Duitse koning Adolf tot stand (1294), terwijl 1295 de Engelse wolstapel officieel in Dordrecht werd gevestigd. Toen echter een Engels-Vlaams-Brabants bondgenootschap bleek te ontstaan tegen Frankrijk, waarbij Floris slechts een pion in de Engelse politiek was, verbond hij zich met de Franse koning Filips de Schone. Deze omzwaai bedreigde de Engelse positie op het vasteland met betrekking tot de Hollandse en Zeeuwse havens. Er werd besloten Floris te ontvoeren. Uitvoerders van het complot waren Gijsbrecht van Amstel, Herman van Woerden en Gerard van Velzen. Floris werd buiten Utrecht gevangengenomen, naar het slot Muiden gevoerd, maar een groep Gooilanders verhinderde zijn vervoer naar Engeland, wat tot zijn vermoording leidde.

Litt. H.Obreen. Floris v, graaf van Holland en Zeeland, heer van Friesland (1907); F.W.N.Hugenholtz, Floris v (1966).