zoo noemt men de verschillende oorlogen tusschen de koningsgezinden van Frankrijk’s westerdeel, en de verschillende gouvernementen, die de dynastie der Bourbons hebben vervangen. Schouwplaats dier oorlogen waren NederPoitou (het tegenw. dept.
Vendee), Anjou, NederMaine en Bretagne. De eerste dier burgeroorlogen begon 1793: de boeren, aangevuurd door den adel en de geestelijkheid, valteden de wapenen op, om den dood van Lodewijk XVI te wreken, en de legitieme dynastie op Frankrijk's troon te herstellen: de helden der Vendee waren Lescure,Bonchamp,d’Elbée, Stofflet, Cathelineau, Charette, eu vooral Larochejaquelin (zie die namen). Nadat de door de Conventie tegen hen uitgezondene generaals Rossignol en Canclaux de nederlaag hadden geleden, werd Léchelle tot opperbevelhebber der republikeinsche troepen benoemd ; de opstandelingen leden verscheidene gevoelige nederlagen,inzonderheid bij Nouaiilé,waarde dappere Larochejaquelin sneuvelde (1794): daarmede was de groote kracht van den opstand gebroken, en de oorlog nam eene andere gedaante aan; de opstandelingen voerden nu nog slechts een guerrilla-strijd ; hunne verstrooide benden werden vertalrijkt door de Chonans (zie dat art.), en gaven nog lang de handen vol aan de republikeinsche legers, die in Charette (toen het hoofd van den opstand) een tegenstander vonden, die onder de helden van den eersten rang genoemd worden mag; maar Charette werd eiudelijk doorde overmacht verpletterd,en,ofschoon reeds half dood van bloedverlies uit vele wonden, gefusileerd (1796).Zijn overwinnaar, generaal Hoche. beteugelde al wat naar opstand geleek, en verwierf daardoor den eernaam van Pacificateur de la Vendee. Desniettemin bleven nog hier en daar de wegen onveilig door benden, die eigenlijk niets anders dan rooverbenden, en zelfs voor de bevolking der Vendee een schrik waren. !n 1799 echter, gedreven door misslagen, die het Directoire in zijn regeerbeleid beging, grepen de Vendeeërs en de Chouans de wapenen weder op: doch reeds in het volgende jaar zagen zij zich door generaal Brune gedwongen zich te onderwerpen (zie CADOUDAL). Onder het keizerrijk bleef het geheele westen van Frankrijk rustig, alsof er nooit aan opstand gedacht was. Doch reeds tijdens den veldtocht van 1812 herleefde de zucht der Vendeeërs, om voor de dynastie der Bourbons goed en bloed in de waagschaal te stellen; ook in de Honderd Dagen kwam de Vendee in opstand. De hoofden en aanvoerders der opstandelingen werden door de Bourbons overladen met eerbewijzen en onderscheidingen. De na de Juii-omwenteling van 1830 beproefde .poging, om het westen van Frankrijk in opstand te brengen ten voordeele der verdrevene dynastie, werd 1832 geheel en al verijdeld door de gevangenneming van de hertogin van Berri, die daarin de hand had.
