(prins), genaamd de Groole Condé, eerste prins van den bloede, aanvankelijk bekend onder den naam van hertog van Enghien, geb. te Parijs 8 Sept. 1621, zoon van Hendrik II (zie hierboven), trad op ziin 16e jaar in krijgsdienst, en werd op zijn 22e jaar benoemd tot opperbevelhebber over de fransche armee in de Nederlanden, waar hij 19 Mei 1643 de Spanjaarden totaal versloeg bij Rocroi; in het volgende jaar bemagtigde hij in den Elzas (12 Sept.) Philipsburg, en bezette Manheim, Worms, Oppenheim en den geheelen Rijn-Palls behalve Frankenlhal. In 1645 (3 Aug.) won hij bij Allerheim (tusschen Nördlingen en Donauwerth) den bloedigen slag tegen Frans Mercy en Jan van Weert.
Minder gelukkig was hij in Catalonië, en kon Lerida niet bemeesteren; maar kort daarna behaalde hij op prins Leopold de overwinning van Lens, die den vrede met Duitschland ten gevolge had (1648). In de woelingen der Fronde stond C. aanvankelijk aan de zijde van het hof, en bragt Parijs weder tot gehoorzaamheid; doch met ondank beloond, koos hij de partij tegen Mazarin, werd zelfs 1650 in hechtenis genomen, en bragt dertien maanden in gevangenschap door. Zoodra hij nu op vrije voeten kwam, dacht hij slechts aan midJelen om zich over hetgeen hij ondergaan had te wreken; hij ligtte troepen, rukte op Parijs aan, en versloeg (6 April 1652) maarschalk Hocquincourt te Bleneau bij Gien; maar in de parijsche voorstad Saint-Antoine stuitte hij op Turenne.die hem de nederlaag toebragt. Nu ging C. in dienst van Spanje over, werd inmiddels (1653) in Frankrijk als oproermaker ter dood veroordeeld, en door den vrede der Pyreueën bekwam hij vergunning om in Frankrijk terug te keeren (1659). Toen de oorlog tusschen Spanje en Frankrijk nilgebroken was, veroverde C. de Franche-Comté in drie weken tijds (1668), voerde 1673 bevel in de Nederlanden, werd 1675 met het opperbevel bekleed in Duitschland tegen Montecuculi, en ontzette Hagenau en Zabern. Door de jicht genoodzaakt het kommando neder te leggen, ging hij stil leven op zijne bekoorlijke buitenplaats Chantilly, en stierf 11 Dec. 1686 te Fontainebleau.
