stad en vesting (en voormalige baronie) in Noord-Braband, 8 urengaans bezuidwesten’sBosch en omstr. even zoover ten N. N.
W. van Antwerpen, wordt doorstroomd door het riviertje de Mark. Beeds in 888 tot stad verheven, werd B. 1410 ommuurd; 1531—1536 werden de voorsteden aan de stad getrokken door den aanleg van nieuwe wallen en grachten; 1578 werd B. door bolwerken omringd onder Willem 1; prins Maurits voegde 1622 vijf groote hoornwerken daarbij; doch 1682 liet Willem III door den beroemden Menno van Coehoorn de oude vestingwerken vervanken door nieuwe, welke aan de stad nagenoeg hare tegenw. gedaante gaven. Door felle branden werd B. geteisterd 27 Aug. 1490 (toen een derde van B. vernield werd),23 Julij 1534 (toen 1300 huizen en het gansche stads-archief verloren gingen), 26 Julij 1603 (toen 53 huizen in de asch gelegd werden). Van 1515—1539 regeerde genoegzaam periodiek ieder jaar de pestte B., dat 1539 bovendien bezocht werd door eeue doodelijke zweetziekte. Historisch merkwaardig is B. in menig opzigt. In het begin van 1566 kwamen hier, door toedoen van graaf Lodewijk van Nassau en den beroemden Marnix van St. Aldegonde, 400 edelen bijeen, en legden hier den grondslag lot het Verbond der Edelen; 22—24 Aug. 1566 de beeldstormerij. Krachtens de Pacificatie van Gent, moest B. aan prins Willem I van Oranje worden overgeleverd; doch hieraan niet voldaan wordende, werd B. belegerd, en kwam door list 4 Oct. 1577 in handen van den prins, viel echter reeds 1581 weder in demagl der Spanjaarden, werd evenwel 1590 door den welgelukten aanslag met een turfschip (zie BERGEN Adriaan Jansz. van) op nieuw voor Oranje veroverd; 1624 belegerd door Spinola, moest B. zich, na een beleg van 11 maanden, 2 Junij 1625 overgeven ; 23 Julij 1637 sloeg prins Frederik Hendrik het beleg voor B. op, en 6 Oct. capituleerde de spaansche bezetting; 23 en 24 Febr. 1793 werd B. gebombardeerd door de Franschen onder Dumouriez, en gaf zich hij capitulatie aan hen over; reeds in April des zelfden jaars (5—10 Apr.) werd B. door de Franschen ontruimd;28 Jan. 1795 moest de stad zich op nieuw overgeven aan de Franschen, die haar 10 Dec. 1813 voor goed ontruimden. Tijdens den belgischen opstand 1830 en tot 1839 had te B. schier aanhoudend doortogtvan nederl. troepen plaats. Vermaard is B. door de congressen of vredesonderhandelingen van 1575, 1667 en 1746; ook als geboortepl. van een aantal in hunnen tijd naam gemaakt hebbende personen.
