zwits. kanton, ligt op 25° 22' tot 26°7' oosterlengte en 47°8' tot 47o37' noorderbr. grenst ten o. aan Zurich, ten z. aan Zug en Luzern, ten w. aan Bern, Solothurn en Bazel, en ten n. aan den Rijn, die het van Baden scheidt; is eerst sedert 1798 een kanton en telt, op eene uitgestrektheid van 25½ vierk. mijl, 199,852 inw., de grootste helft hervormden. De grond, meest heuvelachtig, voortzetting van de vlakker wordende Alpen in liet Jura-gebergte, is zeer vruchtbaar en veel-opleverend; veel akkerbouw en ooftteelt, die begunstigd wordt door talrijke overheerlijke weiden.
De spoorweg loopt van Zurich, over Baden, naar Brugg, Lentzburg, Aarau, Olten, Aarburg, Morgenthal, en verhoogt het levendig handelsverkeer, dat ook bevorderd wordt door de scheepvaart op den Rijn en de Aar, alsmede door goede straatwegen. Fabrieken manufactuurartikelen van dit kanton, zijn: laken, zijdelint, wollen waren, lijnwaad, leder en staalwaren. De hoogste toppen van het vlakker wordende Juragebergte, zijn de Wasserflue en de Gysulaflue. De Aar, de Limmat en de Reuss, takken van den Rijn, zijn de voornaamste wateren van het kanton. Het eenige meer, dat men er vindt, is het Hallwylermeer. Beroemde geneesbronnen zijn die te Baden en te Schintznach. Het kanton A., in rang het 16e, trad 1803 door toedoen van Napoleon in den eedgenootschappelijken bond, en bestaat uit 3 hoofddeelen: het eigentlijke A., het voormalige graafschap Baden (de neder en opper-vrijamten), en het tot aan den Luneviller vrede met Oostenrijk vereenigd geweest zijnde Frickthal, in 10 distr. Dit kanton zendt 10 afgevaardigden in de zwit. nationale vergadering. Het volk oefent zijne souvereine magt uit door eenen Grooten Raad, voor de helft van welks leden alle drie jaren eene nieuwe verkiezing plaats heeft. De Groote Raad beslist over de wetsontwerpen, die door den Kleinen Raad worden ingediend, en deze zorgt voor de uitvoering van de aangenomene wetten. Voor de regtsbedeeling bestaat in eiken kreis een vredegeregt, en in elk der 10 distr. eene districts-regtbank. Ieder distr. heeft gevolgelijk een opperamtman, en elke gemeente heeft eenen gemeenteraad met den amtman tot voorzitter. Het wapen van A. is een overlangs gedeeld zwart en blaauw schild, welks blaauwe helft met 3 gouden sterren prijkt, terwijl het op het zwarte veld een zilveren band heeft. April 1831 nieuwe constitutie ten gevolge van den opstand in 1830; grondbeginsel der gelijkheid in de staatsregeling. Ontevredenheid en onlusten in de kathol, distr., Nov. 1835; Jan. 1841, aanneming der concept-constitutie,waarbij de vertegenwoordiging naar het zielental werd vastgesteld; gewapende opstand der kathol.; Febr. 1841 opheffing van al de kloosters.
