De indeling van de kerk in classes is algemeen gebruikelijk in het gereformeerd protestantisme. Ze is hier uit Frankrijk overgenomen.
Reeds de kerkorde van Embden (1571) houdt zich bezig met de indeling van de kerk in ons land in classes. Het convent van Wezel (1568) rekende alleen met kruisgemeenten in de 17 provinciën.Tot een classis behoren alle gemeenten die in een bepaalde regio liggen. De Classicale Vergaderingen zijn de grondvergaderingen van de Gereformeerde kerk. Ze hebben bestuurlijke bevoegdheden en vooral in de eerste tijden van hun bestaan in Zeeland hebben zij daarvan gebruik gemaakt.
Na de opstand in 1572 kwam Herman Moded al spoedig als predikant naar Zierikzee. Hij riep in 1573 ambtsdragers van gemeenten op Schouwen-Duiveland bijeen. Hoeveel het er geweest zijn, weten we niet. Deze Coetus van Zierikzee, zoals ze genoemd werd, was het begin van een classis. Toen Mondragon Zierikzee veroverde, verdween Moded en daarmee de gedachte aan een classis. Eerst in 1576 komt men weer bijeen en sindsdien kan men spreken van de classis Schouwen.
Na de overgave van Middelburg in februari 1574 preekte Johan van Miggrode van Veere, de enige predikant die er toen op Walcheren was, gedurende de lijdensweken in Middelburg. Met de Prins van Oranje heeft hij toen een gesprek gehad over de organisatie van het kerkelijk leven. Naar aanleiding daarvan vond er een vergadering plaats, waar aanwezig waren, behalve Miggrode, uit Middelburg, Vlissingen en Veere ieder met twee ouderlingen. Daarmee was in feite de classis Walcheren geboren, die de grootste classis, niet alleen van Zeeland, maar van heel ons land zou worden en die zulk een machtige invloed heeft gehad.
Toen Parma in 1584 alle protestants georganiseerd kerkelijk leven onmogelijk maakte en de classes Brugge en Sluis verdwenen, werden de drie overgebleven Vlaamse gemeenten Neuzen, Sluis en Ostende bij de classis Walcheren gevoegd. Daarbij kwamen nog de gemeenten van het zgn. Committimus, Axel, Zaamslag, Vroondyke (Hoek) en Biervliet. Later werden alle gemeenten van West Zeeuws-Vlaanderen bij de classis Walcheren gevoegd. Noord-Beveland heeft in de Middeleeuwen altijd behoord tot het dekenaat Walcheren en toen het eiland weer werd ingepolderd en de gemeente Colijnsplaat ontstond, voegde de Prov. Synode van 1602 deze ook bij de classis Walcheren, evenals de drie later ontstane gemeenten. In 1816 zijn deze gemeenten bij de classis Goes gekomen.
Sedert 1726 behoorden tot de classis Walcheren ook de gemeenten van de vier barrièresteden, Doornik, Menen, Veurne en Yperen, alsook die van fort Knokke.
De eerste vergadering van de classis ZuidBeveland vond plaats op 5 mei 1579 te Kapelle, waar toen acht gemeenten vertegenwoordigd waren. Tot deze classis behoorde ook Wolphaartsdijk. Aan deze classis werden toegevoegd, na de herovering van Hulst, de in het Hulsterambacht ontstane gemeenten, alsook in 1726 de barrièrestad Dendermonde. Deze situatie bleef tot 1816. Zeeland Beoosten Schelde vormde tot 1584 één classis, waartoe ook Sommelsdijk behoorde. Toen deze classis op 4 april van dat jaar te Brouwershaven bijeen was, werd besloten de classis Tholen op te richten. Ze zou omvatten, behalve de gemeenten op dit eiland, St.Philipsland, Reimerswaal, Bergen op Zoom met omliggende plaatsen en voorts de forten Kruisschans, Frederik, Lillo en Liefkenshoek.
Na de Pacificatie van Gent in 1576 en vooral na de religievrede van 1578 kreeg de Gereformeerde kerk in Vlaanderen de gelegenheid zich te organiseren. Zo kwam op 4 januari 1580 voor het eerst bijeen de classis Hulst, waartoe behoorden 12 gemeenten uit het tegenwoordige Oost Zeeuws-Vlaanderen en 8 gemeenten van over de grens, die toen nog geen grens was. Later loste deze classis Hulst zich op in die van de Vier Ambachten. De gemeenten van West ZeeuwsVlaanderen behoorden tot de classis Brugge. Op 12 september 1581 werd deze classis in tweeën gesplitst en ontstond de classis Sluis, waartoe behoorden 9 gemeenten uit het tegenwoordige West Zeeuws-Vlaanderen en 6 van over de grens van nu. Deze classes van Hulst en Sluis werden in 1584 weggevaagd.
De indeling van Zeeland in vier classes is gebleven tot 1816. Toen werd de classis Tholen opgeheven. Zeeland Beoosten Schelde vormde de classis Zierikzee. Noord-Beveland werd gevoegd bij Zuid-Beveland en werd de classis Goes. De classis Middelburg omvatte het eiland Walcheren en de gemeenten in Zeeuws-Vlaanderen gingen de classis IJzendijke vormen.
LITERATUUR
Tegenwoordige Staal I. H.Q. Janssen, Kerkhervorming in Vlaanderen. J.W. te Water, Kort verhaal Veltenaar, Tholen.
