stadsgewesten, streekgewesten, openbare lichamen in Noord-Brabant. Het oudste stadsgewest is dat van ’s-Hertogenbosch, vermeld in de Staatscourant van 1965, waarin de volgende gemeenten, waarvan drie buiten Noord-Brabant, samenwerken:
Ammerzoden, Berlicum, Boxtel, Den Dungen, Esch, Hedel, Heeswijk-Dinther, Helvoirt, V Hertogenbosch, Liempde, Maasdriel, Nuland, Rosmalen, Schijndel, Sint-Michielsgestel, Vlijmen en Vught.
Het stadsgewest Tilburg ontstond in 1966, evenals dat van Waalwijk, na eerder samengegaan te zijn in het streekgewest Midden-Brabant. Het Stadsgewest Tilburg heeft als deelnemende gemeenten; Alphen en Riel, Berkel-Enschot, Diessen, Dongen, Gilze en Rijen, Goirle, Haaren, Hilvarenbeek, Hooge en Lage Mierde, Loon op Zand, Moergestel, Oisterwijk, Oost-, West- en Middelbeers, Tilburg, Udenhout.
Het Stadsgewest Waalwijk, van 1966, heeft als deelnemende gemeenten: Drunen, ’s-Gravenmoer, Heusden, Sprang-Capelle, Waalwijk, Waspik.
Het Streekorgaan Gewest Helmond, van 1966, heeft als deelnemende gemeenten: Aarle-Rixtel, Alsten, Bakel en Milheeze, Beek en Donk, Deurne, Gemert, Helmond, Lieshout, Mierlo en Someren.
Het Streekorgaan Kempenland ontstond in 1970 voor de gemeenten: Bergeijk, Bladel c.a., Eersel, Hoogeloon c.a., Luijksgestel, Reusel, Riethoven, Vessem c.a., Westerhoven.
Het Streekgewest Land van Cuijk, opgericht in 1970, omvat de gemeenten: Beers, Boxmeer, Cuyk c.a., Grave, Haps, Mill c.a., Oeffelt, Oploo c.a., Vierlingsbeek, Wanroij.
Het Stadsgewest Oss, van 1973, heeft als deelnemende gemeenten: Berghem, Geffen, Heesch, Lith, Megen c.a., Nistelrode, Oss, Ravenstein en Schaijk.
Het Streekgewest Westelijk Noord-Brabant, van 1974, omvat de gemeenten: Bergen op Zoom, Dinteloord en Prinsenland, Fijnaart en Heijningen, Halsteren, Hoeven, Huijbergen, Nieuw-Vossemeer, Ossendrecht, Oudenbosch, Oud- en Nieuw Gastel, Putte, Roosendaal en Nispen, Rucphen, Standdaarbuiten, Steenbergen, Willemstad, Woensdrecht en Wouw.
Het Stadsgewest Breda, van 1975 omvat de gemeenten: Aalburg, Baarle-Nassau, Breda, Chaam, Dussen, Etten-Leur, Geertruidenberg, Hooge en Lage Zwaluwe, Klundert, Made en Drimmelen, Nieuw-Ginniken, Oosterhout, Prinsenbeek, Raamsdonk, Rijsbergen, Terheijden, Teteringen, Werkendam, Woudrichem, Zevenbergen en Zundert.
Bij wet van 16 juni 1976 ontstond het openbare lichaam Agglomeratie Eindhoven, nadat in het gewest Eindhoven al eerder tot een samenwerking was gekomen. Aangesloten gemeenten zijn: Best, Eindhoven, Geldrop, Heeze, Leende, Nuenen, c.a., Oirschot, Son en Breugel, Valkenswaard, Veldhoven, Waalre.
Het samenwerkingslichaam Regio Uden-Veghel, van 1977, heeft als samenwerkende gemeenten: Boekel, Erp, Uden, Veghel en Zeeland.
De gemeente Maarheeze werkt samen in het streekgewest Weert.
