Stroming in de herv. en doopsgez. kring in de 19de eeuw. Reactie op de nuchtere leerstelligheid der orthodoxie en evenzeer op het rationalisme der 18de eeuw.
Voortzetting van de Groninger richting. De meeste moderne predikanten in Frl. hadden te Groningen gestudeerd, ook pleitten zij voor ervaringsgeloof, maar stonden open voor de 19de-eeuwse bijbelkritiek.Velen kwamen na innerlijke strijd tot het M. Ca. 1870 bloeide het in Frl. Vergadering van moderne theologen en Protestantenbond zijn te danken aan Fr. initiatieven. In politiek opzicht waren de modernen liberaal. De oorzaken van de maatschappelijke nood zijn door hun naai- en breischolen, bewaarscholen en bibliotheken niet aangetast, maar zij hebben de volksontwikkeling bevorderd. In Nut en Protestantenbond hebben de modernen veel gewerkt.
Zij sloten aan bij een sterk ethisch besef in het Fr. volk en voorstellen tot maatschappelijke verbetering kwamen uit hun kring: strijd voor geheelonthouding, volksonderwijs, later staatspensioen. Zij dachten optimistisch over de mens en zijn mogelijkheden. In de sociale strijd na 1880 hebben de meesten zich niet begeven. De opheffing van de rechten der floreenplichtigen deed hun invloed afnemen. Predikanten en gemeenteleden, die na 1900 in de religieus-social. beweging (zie Blijde Wereld) en de Ver. v. Vrijzinnig-Hervormden werkten, behoorden tot een andere generatie en een andere tijd. Het M. heeft bevrijdend gewerkt, maar het heeft door individualisme en intellectualisme buitenkerkelijkheid en doleantie bevorderd.
Zie: M. Wijt-Posthuma, Herinneringen aan Frl. (Amsterdam 1906); Ned. Arch. voor kerkgesch. (1919), 81-114.
