De beweging die de totale onthouding van alcoholhoudende dranken propageert, is sedert de jaren 90 van de vorige eeuw in Frl. sterk. De Friezen hebben volgens Tacitus, Jancko Douwama e.a. vroeger veel gedronken.
Dronkenschap was tijdens de Republiek in de ogen der kerkelijken volkszonde nummer een. Tussen 1875 en 1900 was er bij hoog en laag drankellende.
Het socialisme bracht ook strijd tegen het drankkwaad mee (O. Stellingwerf met zijn ‘Fr.
Volksblad’ en F. Domela Nieuwenhuis met zijn spreuk: ‘Drinkende arbeiders denken niet, denkende arbeiders drinken niet’).De ‘Blijde Wereld’-groep heeft ijverig gewerkt. Het Fr. volkskarakter met zijn zucht naar radicalisme en zijn ontvankelijkheid voor ethische doeleinden speelde een rol. Vele Friezen gaven zich volledig aan deze strijd (V. Bruinsma, G. C. Stellingwerf-Jentink, P. van der Meulen, Y.
C. Schuitmaker, J. G. Jansonius, Sj. de Zee, M. Braaksma), zodat in Frl. op den duur de meeste afdelingen van de ‘Ned. Ver. tot afschaffing van alcoholhoudende dranken’ waren (in 1935 8000 van de 19 000 leden, 1.1.1956: 5787 van de 14 654).
Naast laatstgenoemde vereniging staan kleinere organisaties: Angob, Tempelieren en Ned. Chr. Geheelonthouders Ver. Ook de Jeugdbond voor Onthouding (J.V.O., voortgezet in de Vrije Jeugdbeweging V. J.B.) heeft gebloeid. Het toneel- en zangleven van de blauwe beweging heeft opvoedend gewerkt.
De door de F.P.C. (Fr. Propaganda Commissie) georganiseerde Blauwe Weken hebben invloed gehad. De ‘Blauwe Vaan’, hoewel een landelijk blad, werd veel in Frl. gelezen. De beweging leeft het sterkst in vrijzinnige kring. Ze heeft veel gedaan voor de culturele verheffing der arbeidersklasse, zie Drankkwaad, Onthouderszangersbond.
Zie: M. Braaksma, De drankstrüd yn Fryslân (1935); K. F. Proost, Weg en werk van de N.V. (Utrecht 1941).
