Vrijdenkersvereniging opgericht in 1856 op instigatie van de natuuronderzoeker Junghuhn. De D. trachtte de waarheid te zoeken langs natuurlijke en redelijke weg.
Haar orgaan heette ook ‘De D.' (later ‘De Vrijdenker’). Men zocht contact met de opkomende arbeidersbeweging (F.
Domela Nieuwenhuis, Vitus Bruinsma). Ook door uitgifte van brochures werd het doel nagestreefd.
Bekend is: Dominee, pastoor en rabbi van de Leeuwarder ontvanger J. G. ten Bokkel. zie Atheïsme.In Frl. was de D.-propaganda fel en had ze wel succes. Verscheidene afdelingen werden opgericht: o.a. Lwd. en Sint Jacobi-Parochie.Deze propaganda werd nog versterkt door het optreden van Multatuli, die hier vele vereerders vond (o.a. Waling Dijkstra). De invloed van de D. was groot onder het burgerlijke liberalisme en onder de arbeiders in de Veenstreken en Het Bildt. Omdat de kerkelijkheid vaak slechts traditie was, hadden de vrijdenkers veel succes.
De buitenkerkelijkheid is niet te verklaren zonder de propaganda van de D. Zie: M. Staverman O.F.M., Buitenkerkelijkheid in Frl. (1954); Bevrijdend denken. Gedenkbundel ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de Vrijdenkersvereniging De D. (1956).
