Kaartspel, in de Zaanstreek na de Tweede Wereldoorlog in verenigingen beoefend. Thans (1990) klaverjassen er naar schatting zo’n 1500 mensen in verenigingsverband, maar het spel wordt vooral ongeorganiseerd thuis, in kantines e.d. gespeeld.
Het kaartspel klaverjassen is vermoedelijk aan het einde van de 19e eeuw ontstaan. Na de oorlog, toen enorm veel nieuwe verenigingen ontstonden, gingen ook de Zaanse klaverjassers zich organiseren. Zo ontstonden Klaverjas Vereniging De Pit (Wormer, waarschijnlijk 1946), Klaverjasclub ZBB-Bijenkorf (Koog, direct na de oorlog), KJC Pieter Schoen (Zaandam, 1949, later KJC Sigma Coatings), KJC Stationskwartier (Zaandam, 1949), KJC Het Havenkwartier (Zaandam 1949). Binnen deze clubs kwamen en komen de leden bijeen voor onderlinge competities; wedstrijden tegen andere verenigingen komen slechts een enkele keer voor. Tot de (ter ziele gegane) bondscompetitie trad nooit een Zaanse vereniging toe. Klaverjasverenigingen kwamen dikwijls uit andere verenigingen voort.
ZBB-Bijenkorf, Pieter Schoen en KJC De Joker (Zaandam 1968) bijvoorbeeld uit personeelsverenigingen (De Joker uit die van de PTT). De Knollendammer Klaverjasclub (Knollendam, 1955), KJC De Wilg (Zaandam, ca. 1976), KJC De Lepelaar (Jisp, 1952), KJC De Kolk (Zaandam, 1976) en KJC De Horn (Krommeniedijk, 1961) ontstonden in een dorps- of buurthuis. Vanuit buurt- of speeltuinverenigingen ontstonden KJC Het Oosten (Zaandam, 1964), ZB en SV (Koog, 1953), Het Havenkwartier en Theresia (beide Zaandam, jaar onbekend). Voorts ontstond een aantal verenigingen in horeca-gelegenheden, zoals De Pit (Moriaanshoofd), KJC De Troefboer (Heerenhuis, Spijkerboor, 1981-1985), KJC Onder Ons (Wapen van Assendelft, Assendelft, 1968). Maar verreweg de meeste verenigingen ontstonden binnen reeds bestaande (sport-)clubs. Van deze verenigingen kunnen genoemd worden: Wormer (1982, uit korfbalvereniging Groen-Geel), QSC (Wormerveer, uit de gelijknamige voetbalclub), ZFC (Zaandam, idem), RCZ (Zaandam, idem), Westzaan (idem), De Saen (Zaandijk, drumband), De Reef (Westzaan, idem), DTS (Zaandam, wielersportvereniging), De Onderlinge (Zaandam, watersportvereniging). De Oostzaner voetbalvereniging OFC en korfbalvereniging OKV bespelen elkaar regelmatig.In 1973 werd de Klaverjasbond Zaanstreek (KJBZ) opgericht. Bij deze bond waren in
1989 25 Zaanse en drie Noordamsterdamse verenigingen aangesloten. Binnen de bond waren circa 1300 klaverjassers verenigd. Noch de KJBZ, noch enige afzonderlijke vereniging is aangesloten bij de landelijke Klaverjasbond. Dat heeft vooral te maken met onwil de bondsbijdrage te betalen. Behalve de hiervoor genoemde verenigingen zijn in de KJBZ vertegenwoordigd: KJC IJdoorn (Zaandam, 1985, ontstaan uit een bewonersvereniging), De Drie Molens (Zaandam, 1955), KJC De VARA (Zaandam, 1963, ontstaan uit de plaatselijke omroep-afdeling), Vriendenschaar (Zaandam). BWZ (Belangenvereniging WAO Zaanstreek, Koog), Poelenburg (Zaandam), en ’t Saen
(Krommenie). Voorts bestaat er een aantal niet aangesloten verenigingen.
