Een in de Scandinavische landen veel gedronken distillaat, gemaakt van granen of van aardappelen. In beide gevallen wordt hij met bepaalde gekruide zaadjes, vooral komijn, en specerijen geparfumeerd.
Men drinkt hem daar ijskoud en het is de traditionele drank bij het smörgasbord. Het woord is heel duidelijk een samentrekking van het Latijnse aqua vitae, dat levenswater betekent en sinds de 13de eeuw in Italië werd gebruikt voor het wijndistillaat. Over het algemeen wordt Zweden als de grootste producent beschouwd van deze drank, die men daar ook wel schnapps noemt. De eerste verkooplicentie voor aquavit in Stockholm werd in 1498 toegekend. In de 16de eeuw maakte men aquavit door wijn te distilleren. Maar deze moest geïmporteerd worden, aangezien er in Zweden geen druiven groeien.
In die dagen was aquavit zó duur dat het alleen voor medicinale doeleinden werd gebruikt. Pas toen Zweedse soldaten in het buitenland leerden hoe men graan kan distilleren werd de drank ook in hun eigen land minder duur. Wanneer de graanoogst slecht uitviel werd het distilleren van graan door de regering echter verboden. En zo ging men op zoek naar surrogaten. Eerst probeerde men het met wortelen en bessen, maar in de 17de eeuw ontdekte men dat de aardappel er zeer geschikt voor was en sinds die tijd is die dan ook de belangrijkste aquavitleverancier gebleven.De meeste Zweedse aardappeldistilleerderijen zijn tegenwoordig in de zuidelijke provincie Skane gelegen. De geschilde aardappelen worden eerst onder hoge druk gekookt. De overblijvende stijfselmassa wordt vervolgens vermengd met fijngemaakte mout (van gerst of van een granenmengsel) om de stijfsel in suiker om te zetten. Aan deze massa worden dan gekweekte gisten toegevoegd, waardoor een gistingsproces ontstaat waarin de suiker in alcohol wordt omgezet. Door rectificatie haalt men de aardappelsmaak eruit, waarna er nog wat specerijen of kruidige zaadjes aan worden toegevoegd voor het aroma. Een kwaliteitsaquavit is niet te verkrijgen door alcohol gewoon in water op te lossen, want daar zou geen enkele smaak aan zitten.
Daarom wordt de opgeloste alcohol in contact gebracht met berkehoutskool, dat door de hoge temperatuur van stoom wordt geactiveerd. Door dit procédé wordt niet alleen het aldehydegehalte van de alcohol verhoogd, maar worden ook kleine hoeveelheden esters gevormd die nodig zijn voor de smaak. Kruiden die smaak aan de aquavit moeten geven zijn vooral komijn-, anijs- of venkelzaadjes en bittere sinaasappels.
Het is een algemene misvatting dat aquavit geen spoortje suiker mag bevatten. In werkelijkheid wordt de term aquavit gebruikt voor elke droge, kruidige of zoete sterke drank, evenals voor brandewijn (brannvin), die in Zweden meestal, maar niet altijd, ongekruid en ongezoet is.
Op het ogenblik zijn er in Zweden zo’n 20 aquavitmerken. Op de exportmarkt is die van O.P. Anderson de belangrijkste; deze is op smaak gebracht met komijn, anijs en venkel. Een ander welbekend merk is de Odakra Taffel Aquavit, die voor het eerst in 1899 op de markt verscheen; deze is licht gekruid en meestal droog. Overste Brannvin heeft een kruidiger aroma dan die van O.P. Anderson en bevat iets meer suiker. De Skane Aquavit lijkt veel op die van Anderson, maar is minder kruidig.
In de produktie van aquavit wordt Zweden op de voet gevolgd door Denemarken. In dit land doorgaans schnapps genaamd wordt het beschouwd als de nationale drank. Bijna 70% van de alcoholconsumptie in dit land is voor rekening van aquavit, over het algemeen een kleurloze en ongezoete drank.
De Deense Distilleerderijen werden gesticht in 1881, en tot 1914 kon men overal een fles aquavit kopen voor het toenmalige equivalent van ongeveer 40 cent. Deze firma bezit nu nog maar een enkele distilleerderij, die al sinds 1923 het alleenrecht heeft voor de produktie van alcohol en gisten in Denemarken. De Denen gebruiken soms aardappelen en graan, welke altijd voor de exportaquavit wordt gebruikt.
Het zowel in Denemarken als het buitenland bekendste aquavitmerk is nog altijd Aalborg Taffel Aquavit, dat in
1846 op de markt kwam. Het heeft een kruidige komijnsmaak en een alcoholgehalte van 43°. Andere bekende merken zijn: Bradüm Kummenaquavit, gekruid met komijn en kaneel, Aalborg Export Aquavit, dat een lichte Maderasmaak heeft, Harald Jensen Taffel Akvavit en Perikum-Snaps.
In Noorwegen wordt minder sterke drank geproduceerd dan in Zweden en Denemarken. De bekendste merken zijn hier: Lysholm Aquavit, een licht, elegant, vrij delicaat type dat in pas geleegde Sherryvaten is gerijpt; Loken Aquavit, een voller en robuuster type, en Linie Aquavit, een vrij interessante soort waarvan de naam verwijst naar het ‘passeren van de lijn’, d.w.z. de evenaar. Dit detail herinnert aan de aloude traditie volgens welke sterke drank er door een zeereis op vooruitgaat. Vandaag de dag reist dit merk aquavit op de schepen van de Wilhelmsen-lijn op en neer tussen Noorwegen en Australië.
