(Belijdenis, Symbool, Formula, Leerregel, Catechismus). Eene Confessie is een geschrift, waarin een kerk of kerkengroep uitspreekt, wat zij gelooft, of m. a. w. wat zij houdt voor de waarheid, welke God ons in zijn Woord geopenbaard heeft.
De kerk van Christus is krachtens hare roeping om een pilaar en vastigheid der waarheid te zijn, gehouden tot belijden. En zij kan belijden, omdat volgens de belofte van den Zaligmaker de Heilige Geest de kerk in de waarheid der Schriften leiden wil.
Ai zeer spoedig is de drang tot belijden openbaar geworden. De oudste belijdenis (het geloof in Jezus Christus als Zoon van God; het geloof in den Vader, den Zoon en den Heiligen Geest) is die, welke voor den doop werd afgelegd.
Deze belijdenis is al meer uitgebreid en mag nog uitgebreid worden, zoodra de Heilige Geest op een of meer bepaalde punten de kerk dieper in de waarheid heeft ingeleid.Eene Confessie is voor een kerk noodig, om:
1° eene beknopte uiteenzetting te geven van de door haar beleden leer;
2° een getuigenis af te leggen tegenover de wereld en tot weerlegging van lasteringen, tegen haar ingebracht;
3° om eenheid te bewaren tusschen de kerken, die van dezelfde belijdenis zijn;
4° om doling en ketterij tegen te staan;
5° om aan het nageslacht de waarheid, die naar de Godzaligheid is, over te leveren. De Confessie staat niet boven maar ontleent haar gezag aan de Heilige Schrift. De Bijbel is de bron en de norm der Confessie en aan den Bijbel is de Confessie apellabel.
Oecumenische symbolen of algemeene belijdenisschriften afkomstig uit de oude Christelijke kerk zijn o. a.
1° de Apostolische Geloofsbelijdenis,
2° de Geloofsbelijdenis van Nicea of het NicaenoConstantinopolitanum en
3° de Geloofsbelijdenis van Athanasius of het Symbolum Quicumque (zoo wie wil zalig zijn enz.).
In de Oostersche kerk gold als Confessie alleen het 2°; het is meer dan een uitbreiding van hetgeen het Concilie van Nicea in 325 vaststelde en het heeft groote overeenkomst met het Doopsymbool van Jeruzalem naar de uitlegging van Cyrillus. Van de Symbolen der Grieksche kerk is het meest gewichtige de Russische Catechismus van Philaretus, verschenen in 1839 en door de Synode van Petersburg en alle Oostersche patriarchen goedgekeurd.
De Symbolen van de Roomsche kerk zijn:
1° de Leerregels van het concilie van Trente (1564);
2° de Geloofsbelijdenis van Trente (echter niet door het Concilie zelf maar op last daarvan door paus Pius IV en de kardinalen vastgesteld;
3° de Roomsche Catechismus (1566);
4° het Vaticanum (1870) of de besluiten van het Vaticaansche Concilie o. a. de onfeilbaarheid van den paus.
De Symbolen van de Luthersche kerk, saam uitgegeven in Das Evangelische Concordienbuch, 2e editie, 1908, zijn:
1° de door Melanchton opgestelde Confessio Augustana (1530);
2° de Apologie van deze Confessie (1531);
3° de Schmalkaldensche Artikelen (1537);
4° de kleine en groote Catechismus van Luther;
5° de Formula Concordiae (1579).
De Gereformeerde kerken in onderscheidene landen hebben elk haar eigen belijdenisschriften. Ze worden volledig vermeld o. a. door P. Biesterveld: Schets van de Symboliek2, 1912. Wij noemen slechts deze.
In Zwitserland: De eerste en de tweede Zwitsersche Geloofsbelijdenis (1536, 1566), de Catechismi van Calvijn, de Geneefsche Confessie (1536) en de Formula Consensus (1675).
In Frankrijk: Confessio Gallicana (1559).
In Duitschland: Confessio Tetrapolitana (alzoo geheeten, omdat ze voor de 4 steden Straatsburg, Constanz, Meiningen en Lindau is opgesteld).
In Engeland: De 39 Artikelen, 1563 (dit is het hoofdsymbool der Engelsche Episcopaalsche kerken); de Anglicaansche Catechismus (1549); De Schotsche Geloofsbelijdenis, 1560 (zij is Gereformeerd) ; The Westminster Standards of de Confessie en Catechismi van Westminster, 1647, (De Confessie is een kloeke uiteenzetting van de Gereformeerde leer en van alle Confessie’s op alle punten het meest duidelijk).
In Bohemen : Confessio Bohemica, 1575;
in Polen: De Consensus Sendomiriensis, 1586;
in Hongarije : de (Gereformeerde) Confessio Czengerina.
In Nederland: De Nederlandsche Geloofsbelijdenis ; de Heidelbergsche Catechismus (1563) en de Dordtsche Leerregelen (1618/19); saam de Drie Formulieren van Eenigheid.
Ten slotte nog een enkel woord over de Confessio Belgica of Nederlandsche Geloofsbelijdenis. Zij is allereerst in ’t Fransch in 1561 door Guido de Bres opgesteld, in overleg met Saravia, later professor te Leiden, en Hermannus Moded, later predikant te Utrecht. Ze verscheen met voorweten en instemming o. a. van Petrus Dathenus, Caspar van der Heiden en Johannes Taffijn. Guido de Bres maakte gebruik van de Confessio Gallicana, die opgesteld was onder den invloed van Calvijn. Uitenbogaert beweerde, dat de Fransche Geloofsbelijdenis geheel is gevolgd. Ten onrechte.
De Fransche is soms breed, waar de Nederlandsche beknopt is; ook telt de Fransche 40 en de Nederlandsche 37 Artikelen. De Nederlandsche Geloofsbelijdenis is in 1562 in ’t Nederlandsch gedrukt en met een brief aan koning Filips II aangeboden, opdat hij zou kunnen zien hoezeer de Gereformeerden door de Roomschen belasterd werden. Door de Synode van Antwerpen (1566) is deze Belijdenis nagezien, hier en daar bekort en aanvaard. Prof. Rutgers publiceerde een zuiveren tekst van de Belijdenis (naar de standaarduitgave van 1611 bij Schilders te Middelburg met de verbeteringen op last van de Dordtsche Synode aangebracht). Prof.
Van Toorenenbergen bezorgde een uitgave met de varianten van de vroegere editie’s. Zie verder Prof. H. H. Kuyper De Post-Acta van de Synode van Dordrecht, Hoofdstuk III.
