sleutelbloem. Tot de fam. der Primulaceae behorende, kruidachtige, overblijvende, vooral in de gematigde luchtstreken van het N. halfr. voorkomende planten.
Het gesl. P. bevat een groot aantal soorten, waarvan hier slechts een klein gedeelte behandeld kan worden. Om praktische redenen worden de P. verdeeld in voorjaarsbloeiende en zomerbloeiende soorten, terwijl deze laatste wederom verdeeld worden in etage-P. en andere. Tot de voorjaar bloeiende soorten behoren: P.elatior Hill. (P. veris elatior I..), zodenvormende, overblijvende plant met langwerpige, rimpelige bladeren en gele bloemen in schermen. Hieruit zijn de bekende tuin-p. in verschillende rassen ontstaan. P. vulgaris Huds. (syn.
P. acaulis HILL of P. veris acaulis L.), stengelloze sleutelbloem, zodenvormend, zonder uitlopers, blade en in de steel versmald, bloemen alleenstaand, geel; var. rubra HAYEK (syn. P.sibthorpii HOFFM.), purperrose, Kl.Az. Tot de uit kruisingen ontstane acaulishybriden behoren: Alba wit; Caerulca, blauw; Betty Green, kastanje-bruinrood; Lutea, lichtgeel; Croussei, gevuld, lila-violet; Sulphurea, gevuld, geel; Arthur Dumollin, gevuld, mauve. P.juliae Kusx., zodenvormend, zeer laag, bladeren niet rimpelig, bloemen donkerviolet, Kaukasus, Kl.Az. Uit kruisingen met andere soorten ontstonden de jiliae-hybriden: Wanda, purperkleurig; Purpurkissen, purperrood; Mrs. MacGillavry, purperrose; Schneekissen, wit; Blaukissen, blauw-violet; E.R.Janes, zalmkleurig rosé.
P.auricula L., aurikel, klierachtig behaard, bladeren eirond-lancetvormig, bloemen in bepoederde schermen, geel; Eur. Hieruit ontstonden de tuinaurikels; P.pubescens JACQ,., in vele vormen met fluweelachtige kleuren, ook Dusty Miller, zwavelgeel en Red Dusty Miller, amaranthrood. P.hirsula ALL., kleverige, met plotseling in de steel versmalde bladeren, bloemen lila met witte keel; Elpenor, fluweelachtig violetrood.P.viscosa All., minder kleverig; in cultuur vooral de vorm The General, donker fluweelachtig rood. P.rosea ROYLE, bloeit vóór de volle ontwikkeling van het blad, bloemen zuiver rosé, Himalaya. Een vorm met zeer donkerrose bloemen is Micia Visser-de Geer. P.denticulata SM. en P.cachemiriana MUNRO, kogel-p., zijn 2 soorten, die in de cultuur sterk verbasterd zijn; bloeiwijzen kogelrond, bloemen violet. Hieruit verschillende tuinvar.: Rosé Queen, purperrose; Stormonths Red, purperrood; Sylvia Watson, purperviolet.
Zomerbloeiende etage-p. P.japonica GRAY, Japanse sleutelbloem, met grote, omgekeerd eironde spatelvormige bladeren en purperrode bloemen met geel oog in vele kransen, Japan. P.puherulenta DUTHIE, gelijkt op de voorgaande, maar forser en met bepoederde bloemstengels, W. China. P.bulleyana FORR. met papierachtige, lancetvormige bladeren en oranje bloemen, W. China.
De moerheimi-, bullesiana- e.a. hybriden zijn ontstaan uit kruisingen van verschillende van de bovenstaande en andere soorten. Zij worden gekweekt in verschillende, zeer fraaie pastelkleuren van rood, geel, oranje, zalmkleur, lila en oranjerood.
Andere zomerbloeiende p.s. P.vialii FORR. (P.liltoniana FORR. ), halfhoge p. met lancet spatelvormig blad en zacht violette bloemen in dichte aren en donkerrode bloemknoppen, China. P.Florindae WARD., hoge p. met bepoederde bloemstengels, eironde bladeren met hartvormige voet en gele bloemen in veelbloemige schermen. P.sikkimensis HOOK. F., gelijkt sterk op de voorgaande, maar zij is minder fors, Himalaya, W. China.
Als potplant worden o.a. gekweekt P.obconica L. met witte, rosé, rode en blauwe bloemen, soms huiduitslag veroorzakend, P.sinensis LINDL. in velerlei kleuren, P.malacoides FRANCH., met in etages groeiende witte, rosé, rode of paarse bloemen, P.kewensis HORT. met gele bloemen. Alle worden door zaad vermenigvuldigd.
P. veris L. (P.officinalis HILL) komt voor van W. Eur. tot in O.Az. op humusrijke, niet te zware gronden. De wortel Radix Primulae — vindt toepassing bij de bereiding van sommige likeuren, soms ook als geneesmiddel.
Cultuur: Zaaien in Juni in halfschaduw, 1 g zaad per m2, in het voorjaar uitplanten op 30 x 30 cm; 1 jaar later kan meestal geoogst worden. Opbrengst 80-100 kg are, indrogen 1 op 5.
J. D. RUYS J. WASSCHER J. G. J. VAN MOORT