(Frans) Eerste, in aanleg oudste. Vb.
1. (geol.) Het p. tijdvak is het oudste tijdvak der aardgeschiedenis (z. Geologische tijdperken).
2. (bosb.) P. bos is het oorspronkelijke bos, dat is opgegroeid zonder enig ingrijpen van de mens, in tegenstelling tot secundair bos, dat ontstaat nadat het p. bos is gekapt of op andere wijze is verdwenen (z. Oerbos).
3. (plantk.) P. bladeren zijn de eerstgevormde bladeren, die in structuur dikwijls afwijken van de later gevormde.
4. (plantenziektenk.) P. ziek noemt men aanvankelijk gezonde planten, die in de loop van de groeiperiode worden geïnfecteerd en ziekteverschijnselen vertonen. In tegenstelling tot secundair zieke planten, die geheel ziek zijn, vertonen p. zieke planten meestal slechts gedeeltelijk ziekteverschijnselen. De term wordt vooral gebruikt i.v.m. virusziekten (voorn. bij bonen, aardappelen en bolgewassen).
5. (kristallografie) P. kristalvormen zijn de grondvormen van de kristallen, waarvan de andere afgeleid kunnen worden.
6. (wisk.) P. getallen (of priemgetallen) zijn ondeelbare getallen. Vaak ook betekent p.: het belangrijkste, b.v. in: p. belang.