Woordenboek van Populair Taalgebruik

Marc De Coster (2020-2024)

Gepubliceerd op 05-07-2023

betoeterd

betekenis & definitie

(1897) (inf.) gek: 'ben je betoeterd?' Reeds bij Boekenoogen (De Zaansche volkstaal). Eigenlijk het verleden deelwoord van het niet gebruikelijke werkwoord 'betoeteren'. Van Dale verwijst naar 'beteuterd'. Die stelling wordt in twijfel getrokken door Klaas Woudt (Zaans voor beginners. 1976). Hij stelt dat de betekenis van 'beteuterd' een volkomen andere is. Mogelijk is het gewoon een eufemistische verbastering van bedonderd*.

• betoeterd — van streek gebracht, verslagen: hij keek betoeterd. Bi'j betoeterd? — ben je gek? (N.-Dr.: Assen, Zuidlaren, Donderen, Ide, Peize, Witten; Dalen, Schoonebeek, Emmen, R.wold); daarvoor beteuterd (Borger, Ann.kan., Annen, Eelde, Diever, Dwingeloo, ook Ide, Halen). (J. Bergsma: Woordenboek, bevattende Drentsche woorden en spreekwijzen. 1906)
• Betoeterd. In de zegsw. ben je betoeterd? ben je gek? (J. De Vries: Westfriesche woorden. 1909)
• ''Ben je nou betoeterd,' luidde de wedervraag. (Leeuwarder Courant, 19/08/1912)
• ‘Ben je betoeterd? 't is me ook wat!’ antwoordde dokter Blommers lachend. (J.B. Schuil: De Katjangs. 1912)
• ‘Ben je betoeterd?’ riep Eddy, ‘ik zal hem wel terughalen!’ (J.B. Schuil, De A.F.C.-ers. 1915)
• Gossie... vijftig spie? Bee-je betoeterd, ik zie wel kans zoo'n ding voor 'n kwartje te krijge... voor niks wel... (Chr. van Abkoude: Kruimeltje. 1923)
• Haar man?... gierde een spuuglok-overdwars... Die kolefisscher-op-see?... Die lepelaar?... Is se já betoeterd?... Die loat se eige skere in 't donker, op 't Droogbak... (Israël Querido: De Jordaan: Amsterdamsch epos. Deel 4: Mooie Karel. 1925)
• ‘Ben je heelemaal betoeterd,’ had Huygens nog weerstreefd. (Cissy van Marxveldt: Een zomerzotheid. 1927)
• (K. ter Laan: Nieuw Groninger Woordenboek 1924-1929)
• ‘Bè je betoeterd!’ schreeuwde de knecht verschrikt en trok haastig zijn been terug... (Tjeerd Adema: De verslaggever van de Nieuwsbode. 1930)
• Maar d'r komp geen meziek uit, as je an het slingertje draait... bee-je betoetert... (Chr. van Abkoude: De circusclown of de lotgevallen van Daantje. 1931)
• (Dr. C.G.N. De Vooys: Verzamelde taalkundige opstellen. Deel III. 1947) p. 231
• Betoetere, euphemisme voor bedriegen. Ben je betoeterd!, ben je niet wijs! (S. Keyser: Het Tessels. Inleiding, vocabulaire en teksten. 1951)
• ‘Ben je betoeterd?’ riep hij. (J.B. Schuil: Hoe de Katjangs op de kostschool van Buikie kwamen. 1952)
• Niets! Ben je nou betoeterd! (Willy van der Heide: Een radarboot als zilvervloot. 1954)
• Maar ben je nu helemáál betoeterd? Hoogtoeren... Hoe kom je in jezusnaam op het idee! (Simon Vestdijk: Een Alpenroman. 1960-1061)
• 'Hee hee, ben je een haartje betoeterd', riep Eitje. (Harry Mullisch: De verteller.1970)
• betoeterd, bnw. Eigenlijk verl. deelw. van het niet gebruikelijke betoeteren, tenzij het woord naar analogie van andere dergelijke uitdrukkingen is gevormd. Alleen in: Ben-j e betoeterd? ben je gek, wat bezielt je? - Evenzo Stad-Pri. betutert. Vgl. Ned. beteuterd. (G.J. Boekenoogen en K. Woudt: De Zaanse volkstaal. 1821-1971)
• Je hebt gelijk. Natuurlijk. Ben ik betoeterd. (Heere Heeresma: Langs berg en dal klinkt hoorngeschal. 1972)
• .... de toch langzamerhand totaal belatafeld geworden, van naatje betoeterde Ben Bos.... (Gerrit Komrij: Daar is het gat van de deur. 1974)
• Ja, ik ben me daar een beetje betoeterd. (Simon Carmiggelt: De avond valt. 1980)
• Zijn we nou helemaal betoeterd? (Boudewijn Büch: Het dolhuis. 1987)
• Ben jij nou een haartje betoeterd? (Ben Borgart: Fontana. 1988)
• (T. van Veen: Taal en leven in de Utrechtse Vechtstreek. 1989)
• Bent u betoeterd zeg, even mijn financiële situatie met u doornemen. (HP/ De Tijd, 27/10/2000)
• (Piet Spaans: De spreektaal van de Scheveningse kustbewoners. 2004)
• Ben je helegaar betoeterd, daar komt mot van. (Catalijn Claes: Boven alle vragen. 2009)
• ‘Kunt u mij vertellen of er ook namaakkleding in uw kleedkamer aanwezig is?’ ‘Namaak,’ zeg ik met een vies gezicht. ‘Bent u betoeterd! Natuurlijk niet. Hoe komt u daarbij?’ (Patricia Perquin: Achter het raam op de wallen. 2012)
• Ben je helemaal betoeterd geworden? Zo’n duur cadeau. Blijf af. (Maarten ’t Hart: Magdalena. 2015)