Iets doen, of (‘mijn handelen’) dat wat gedaan wordt. We spreken weliswaar ook van reflex-handelingen, maar het belangrijkste soort handeling is die van rationele wezens; alleen zij kunnen handelingen verrichten. Handelen brengt meestal bewegen met zich mee, of ten minste de poging daartoe.
Daarmee rijst het probleem hoe handelingen zijn verbonden met bewegingen. Hoe is de handeling van het opheffen van mijn arm verbonden met het daadwerkelijk naar boven gaan van mijn arm? Hier is relevant wat men intendeert, en daarmee hangen de verscheidene manieren samen waarop men dat wat er gebeurt kan beschouwen (vgl. intensionaliteit). Eenzelfde gebeurtenis kan op vele manieren worden beschouwd, bijvoorbeeld bepaalde neuronen in de hersenen activeren, je armspieren spannen, je vinger buigen, een stukje metaal bewegen, een trekker overhalen, een pistool afschieten, de loop van een pistool verhitten, iemand neerschieten, een ex- boer neerschieten, de president neerschieten, de president vermoorden, een omkoopsom verdienen, een volk in rouw dompelen, het sein geven voor een oorlog.
Welke hiervan zijn handelingen? Hoe onderscheiden we een handeling van haar gevolgen? Zijn het overhalen van de trekker en het sein geven voor de oorlog één handeling, of twee handelingen, of een handeling en een van haar gevolgen, of is het nog anders? Handelingen kunnen onbedoeld zijn, zoals wanneer men een omstander aan het schrikken maakt, of onvrijwillig, zoals wanneer men onwillekeurig zijn gevoelens verraadt doordat de adem stokt, maar misschien is iets alleen een handeling wanneer men het zich zou kunnen voornemen. Neuronen activeren zou dan een handeling kunnen zijn indien met opzet teweeggebracht door een vinger te buigen, of zelfs indien de handelende persoon alleen maar weet dat hij het zo teweeg zou kunnenbrengen.
Andere problemen betreffen omissies, gevallen van niet-handelen en nalatigheid. En: kunnen handelingen veroorzaakt worden? Hoe is handelen verbonden met ‘innerlijke’ geestelijke gebeurtenissen als (stilzwijgend) denken, en met begrippen als kiezen, willen en proberen? (Vgl. basishandeling.)
De verhouding tussen daden en handelingen is ingewikkeld en omstreden. ‘Daad’ is meer dan ‘handeling’ verbonden met verantwoordelijkheid. In taalhandeling is ‘handeling’ een technische term. Zie ook gebeurtenis.
G. Langford, Human Action, 1971. (Elementair betoog. Uitgebreide literatuuropgave.)
A. van den Beid, Filosofie van het menselijk handelen, 1982. (Behandelt Engels-Amerikaanse theorieën. Niet steeds eenvoudig.)
A.I. Melden, Free Action, 1961. (Je arm heffen e.d.)
A.B. Cody, ‘Can a single action have many different descriptions?’, Inquiry, 1967. (Vgl. de kritiek van R.E. Dowling en Cody’s antwoord, ibidem.)
A. Kenny, Action, Emotion and Will, 1963. (Hoofdstuk 7 onderscheidt handelingen van relaties.)
W. Cerf, recensie van J.L. Austin, How to Do Things with Words, Mind, 1966, herdrukt in K.T. Fann (red.), Symposium on J.L. Austin, 1969, pp. 359-68. W.D. Ross, The Right and the Good, 1930, pp. 6-7. G.H. von Wright, Explanation and Understanding, 1971, p. 69. J.L. Mackie, ‘Thegrounds of responsibility’, in P.M.S. Hacker en J. Raz (red.), Law, Morality, and Society, 1977, p. 176. (Verschillende opvattingen over het onderscheid daad/handeling (act/action).)
I. Thalberg, Perception, Emotion and Action, 1977. (Beproeft één benadering van de verschillende problemen op deze gebieden.)
A.R. White, ‘Shooting, killing and fatally wounding’, Proceedings ofthe Aristotelian Society, 1979-80.
P.H. Bloem, ‘De vraag naar daden in het kader van het spreken in termen van verantwoordelijkheid’, Algemeen Nederlands Tijdschrift voor Wijsbegeerte, 1985. (Een gebeurtenis is een daad wanneer de behoefte of de noodzaak bestaat verantwoordelijkheid toe te schrijven.)
A.A. Derksen, ‘Het (versterkte) logische connectie argument verworpen’, Algemeen Nederlands Tijdschrift voor Wijsbegeerte, 1976. (Intenties kunnen als oorzaken van handelingen worden opgevat.)
G.A.M. Widdershoven, ‘De interne relatie als hermeneutisch verband’, Algemeen Nederlands Tijdschrift voor Wijsbegeerte, 1982. (De relatie tussen intentie en handeling.)
