klein artillerieschip met weinig snelheid en tegenwoordig meest een lichte pantsering. Zeer uiteenlopend in grootte, voorkomen en bewapening naar gelang van de gestelde taak, die van rivierbewaking tot convooivaren, van politiedienst tot kustbombardement kan variëren.
Bekend is de zeilkanonneerboot, waarmee Van Speyk in 1830 in de lucht vloog; naar hem is de moderne kanonneerboot „Van Speyk” genoemd (ontw. 1938, 1270 ton, 4,12 cm, 18 knoop, licht pantser). In Wereldoorlog II deden de kanonneerboten der Koninklijke Marine goede diensten, zoals de „J. M. van Nassau” (1940, Afsluitdijk), „Flores” en „Soemba” (1943 Sicilië - Italië, ’44 Normandië) en „Friso” (1940 IJselmeer), z ook Kinsbergen, Van.
