Sr,, Nederlands natuurkundige (Leiden 23 Nov. 1837-Amsterdam 8 Mrt 1923), werd oorspronkelijk voor onderwijzer opgeleid, was sinds 1866 leraar, later directeur van een H.B.S. in Den Haag, studeerde intussen te Leiden en promoveerde aldaar op dissertatie: Over de continuïteit van den gas- en vloeistoftoestand (Leiden 1873, Fr. vert. 1894, Duitse vert. 1881, Eng. vert. 1890) waarin de naar hem genoemde wet werd afgeleid (z gassen en dampen). Het belang van deze wet is, dat hier een toestandsvergelijking uit eenvoudige aannamen wordt berekend, die niet alleen de afwijkingen van de ideale gaswet (Boyle-Gay-Lussac) enigszins kan verklaren, maar ook de condensatie tot vloeistof.
Van 1877 tot 1907 was hij hoogleraar in de natuurkunde te Amsterdam. Tijdens zijn hoogleraarschap heeft hij zijn vergelijking uitgebreid voor mengsels en zich ook verder veel met thermodynamische en kinetische beschouwingen beziggehouden. In 1910 werd hem de Nobelprijs toegekend.Bibl.: Lehrbuch der Thermostatik, bearb. von Ph. Kohnstamm, 2 dln (Leipzig 1927).
Lit.: J. J. van Laar, J. D. v. d. Waals, in: Mannen en Vrouwen v. beteekenis (Haarlem 1900); W. Leendertz, J. D. v. d.
W., in: De Gids (192311); Gedenkboek van de Univ. van Amsterdam (Amsterdam 1932), Aanhangsel; Physica IV, 10: gewijd aan de nagedachtenis v. J. D. v. d. W. geb. 1837 (1937).
